01. Shikastlangan tayanch-xarakat apparati faolyatini tiklashda

Suyaklarning birikishi. Odam tanasidagi suyaklarning barchasi bir-biri 
bilan ikki xil:harakatsiz va harakatli birikadi. 
Suyaklarning harakatsiz birikishiga bosh, umurtqa, chanoq suyaklarining 
bir-biri bilan tutashuvi misol bo’ladi. Ular boylamlar, tog’aylar, suyak choklari 
yordamida bir-biriga birikadi. Bosh suyagi peshona, tepa, chakka, ensa kabi 
alohida suyaklardan iborat bo’lib, bola o’sgan sari chok yordamida bir-biriga 
birikib, yaxlit bosh suyagini hosil qiladi. Bu suyaklar bir-biriga uzluksiz-zich 
birikkanligi uchun harakatsiz bo’ladi. 
Suyaklarning harakatli, ya'ni bo’g’im hosil qilib birikishiga qo’l va 
oyoqlarning bo’g’imlari kiradi: yelka, tirsak, kaft usti, son-chanoq, tizza, boldir-
tovon hamda qo’l va oyoq panja suyaklarining bir-biri bilan bo’g’im hosil qilib 
birikishi misol bo’ladi. Bo’g’im hosil qilib birikuvchi 2 ta suyakdan birining uchi 
qavariq, silliq, ikkinchisining uchi esa botiqroq bo’ladi. Bo’g’im 3 qismdan: 
bo’g’im xaltachasi, suyaklarning birikish yuzasi va bo’g’im bo’shlig’idan iborat. 
Bo’g’im xaltachasi tashqi va ichki qavatdan tashkil topgan. Ichki qavatning 
pardasidan moysimon sinoviy suyuqlik (bo’g’im moyi) ishlab chiqariladi. Bu 
suyuqlik bo’g’im yuzasini moylab ishqalanishni kamaytiradi. Bo’g’im tashqi 
tomondan paylar bilan o’ralib, uning mustahkamligini ta'minlaydi. 
Odam tanasida suyaklarning joylashishi. Odam tanasidagi suyaklar 
joylashishiga ko’ra bir necha qismga bo’lib o’rganiladi: bosh, gavda, qo’l va oyoq 
suyaklari. 
Bosh skeleti: Bosh skeleti ikki qismdan: miya qutisi va yuz qismidan iborat 
bo’lib, 23 ta suyaklarning birikishidan hosil bo’lgan. Ularning hammasi pastki jag’ 
va til osti suyagidan tashqari, uzluksiz chok bilan o’zaro mustahkam birikkan. 
Bola tug`ilgan vaqtda uning bosh suyaklari bir-biri bilan birikmagan bir 
necha suyakdan iborat bo`lib, ular orasida bo`shliqLar bo`ladi. Bu bo`shliqlar 
liqildoq deb ataladi. Ular katta, kichik va yon liqildoqlarga bo`linadi. Katta liqildoq 
peshona va tepa suyaklari orasida joylashgan bo`lib, uning bo`yi 3,5 sm, eni esa 
2,5 sm bo`ladi. Tepa va ensa suyaklari orasida kichik liqildoq va tepa chakka 

---

17 
suyaklari orasida ikkitadan jami 4 ta yon liqildoqlari bo`lib, ular 1,5 yoshda 
suyakka aylana boradi. 4 yoshda esa miya qutisining choklari hosil bo`ladi. Bosh 
suyagi 7 yoshgacha hamda 11-15 yoshda ya'ni jinsiy balog`at yoshida tez o`sadi. 
Uning o`sishi va shakllanishi 25-30 yoshgacha davom etadi.