0 ‘zbek3ST0n tarixi umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 8- sinfi uchun darslik

10-§.  Buxoro  xonligida  harbiy  ish
Xonlik  qo‘shinining 
tuzilishi
Ma’lumki,  har  qaysi  davlatning  siyosiy  ou- 
fuzi  ko‘p  jihatdan  qo‘shinining  qudratiga 
bog‘liq  ekanligi  tarix  isbotlagan  haqiqatlardan  biridir.  Shuning  uchun 
shayboniylar  ham  o‘z  davriga  yarasha  qudratli  qo‘shin  tuzishga  mu- 
vaffaq  bo‘lganlar.  Qo‘shin  o‘sha  davrda  foydalanilgan  harbiy  qurol- 
yarog‘laming  barcha  turidan  mohirona  foydalana  olgan.
Qo‘shin  tarkibiga  ko!ra,  asosan,  otliq  va  piyoda  askarlardan  iborat 
edi.  Tuzilishiga  ko‘ra,  qalb,  o ‘ng  va  chap  qanot,  manglay  (avangard), 
ilg'or,  manglay  qorovul,  tu g ‘chi,  hirovul  kabi  qismlarga  bo'lingan. 
Qo‘shin  tuzilishi  va  uning  harbiy  yurishlari  davridagi  harakati  tizimli 
va  tartibli  bo‘lgan.  Qo‘shinning  asosini  o‘ng  qanot  (barong’or)  va 
chap  qanot  (Javong'or),  hamda  hirovul  (orqa  qism)  bo‘linmalaridan 
iborat  qalb,  ya’ni  markaziy  qism  tashkil  etgan.  Qo‘shin  harbiy  yu- 
rish  boshlagan  vaqtda  uning  oldida  ilg‘or  deb  ataluvchi  qism  borgan. 
Uning  vazifasi  yo‘lning  xavfsizligini,  pistirma  qo‘yilgan-qo‘yilmagan- 
ligini  aniqlash  edi.  Ilg‘ordan  so‘ng  manglay  (avangard)  borgan.  Unga 
qalbni  dushmanning  bexosdan  qilinadigan  hujumidan  saqlash  yukla- 
tilgan.  Qo!shinning  qorovul  qismi  umumiy  qo‘shinni  qo'riqlab  borgan.
Katta  va  kichik  g'ullar  esa  maxsus  qism  bo'lib,  Oliy  bosh  qo‘mon- 
don  (xon)  va  sarkardalarni  himoya  qilgan.  Chanoh  esa  qo‘shinning 
o‘ng  va  chap  qanotlarini  qo‘riqlovchi  maxsus  qism  edi.  Barcha  qism-
31

---

lar  o ‘rtasida  maxsus  choparlik  xizmati  tashkil  etilgan.  Bu  xizmat  Oliy 
bosh  qo‘mondonning  buyruq  va  ko'rsatmalarini  sarkardalarga  yetkazib 
turardi.
Qo‘shin  tarkibida  tug'chi  qism  ham  bo‘lib,  u  davlat  bayrog‘ini 
qo‘riqlagan.  Bundan  tashqari,  zabongiri  (dushman  tomonidan  asir  olib 
keluvchi)  hamda  xabargiri  (razvedka)  deb  ataluvchi  maxsus  bo‘lin- 
malar  ham  bo‘lgan.  Ba’zan  vaziyat  taqozo  etganida  bu  maxsus  xiz- 
matlar  qo‘shinning  ilg‘or  yoki  qorovul  qismi  tomonidan  ham  amal- 
ga  oshirilgan.  Harbiy  harakat  vaqtida  Oliy  bosh  qo‘mondon  uchun 
maxsus  rasmiy  qabul  marosimi  o‘tkazadigan  joy  -   borgoh  ham  tay- 
yorlangan.  Borgoh  xonning  maxsus  saralangan  bo‘linmasi  tomonidan 
qo‘riqlangan.