0 ‘zbek3ST0n tarixi umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 8- sinfi uchun darslik

Buxoro-Eron 
munosabatlari
Buxoro  va  Eron  manfaatlari  to‘qnashgan  aso- 
siy  hudud  Xuroson  bo‘ldi.  Buning  sababi  Xu- 
rosonning  harbiy-siyosiy  va  savdo-iqtisodiy
41

---

Buxoro -  Ilindiston 
munosabatlari
jihatdan  muhim  ahamiyatga  ega  ekaoligida  edi.  Bundan  tashqari, 
Xuroson  Buxoro  xonligi,  Eron  va  Hindiston  yo‘nalishida  o‘ziga  xos 
darvoza  vazifasini  ham  o ‘tar  edi.  Xurosonni  nazorat  qilish  masa- 
lasida  shayboniylar  va  safaviylar  o‘rtasida  kcskin  kurash  ketdi.  Bu 
masalada  Muhammad  Shayboniyxon,  Ubaydullaxon  va  Abdullaxon 
II  hukmronligi  davrida  shayboniylar  ustunlik  qildilar.  Xususan,  Ab­
dullaxon  II  Xurosonning  Marv,  Nishopur  va  Mashhad  kabi  yirik 
shaharlarini  egalladi.
Abdullaxon  II  Eronga  qarshi  kurashda  Usmonli  davlati  bilan  itti- 
foq  tuzishga  urinib  ko‘rdi.  Biroq  maqsadiga  erisha  olmadi  va  oxir- 
oqibat  Eron  Xurosonni  Movarounnahrdan  ajratib  tashlashga  muvaffaq 
bo!ldi.
Ashtarxoniylar  davrida  ham  Eron  bilan  munosabatlar  keskinligicha 
qoldi.  1740-yilda  esa  Eron  Buxoro  xonligini  qaram  davlatga  aylan- 
tirishga  erishdi.
Hindistondagi  Boburiylar  saltanati  bilan  Bu­
xoro  xonligi  o‘rtasidagi  o‘zaro  munosabatlar- 
ning  o ‘rnatilishi  Bobur  va  Ko‘chkunchixonlar 
nomi  bilan  bog‘liq.  Ko'chkunchixon  hukmronligi  davrida  Buxoro 
xonligi  Boburiylar  davlatini  tan  oldi.  U  bilan  savdo  va  elchilik  mu- 
nosabatlarini  o‘matdi.
Buxoro  elchisi  xon  tomonidan  Boburga  Movarounnahming  mashhur 
mayizlaridan,  subhoni  o‘riklaridan  va  boshqa  noyob  ne’matlaridan
iborat  sovg‘a-salomlari  qatorida  200  ta 
yaxshi  ot  ham  olib  keldi.  0 ‘z  navbatida, 
Bobur  ham  Buxoro  xonligiga  elchilar  yu- 
bordi.  Ikki  davlat  o‘rtasidagi  bunday  mu­
nosabatlar  keying!  shayboniy  va  boburiy 
hukmdorlar  davrida  yanada  kengaydi.  Xu­
susan,  Abdullaxon  II  safaviylarga  qarshi 
kurashda  boburiylar  bilan  birga  harakat  qi- 
lishga  intildi.  Shu  sababdan  Abdullaxon  II 
Akbarshoh  huzuriga  bir  necha  marta  el- 
chilarini  yubordi.  Abdullaxon  II  Akbarshohga 
Eronni  o‘zaro  taqsimlab  olishni  taklif  qildi. 
Lekin  Akbarshoh  bunga  rozi  bo‘lmadi. 
Chunki  Akbarshoh  fuqarolari  turli  din  va
Akbarshoh
4 2

---

diniy  yo‘nalishlarga  e’tiqod  qiluvchi  davlatlaming  bir-biriga  toqat 
qilib  yashashlari  tarafdori  hamda  diniy  bag‘rikenglikni  davlat  siyosati 
darajasiga  ko‘targan  hukmdor  edi.  Qolaversa,  u  Eron  bilan  yaxshi 
munosabatda  ham  edi.
1586-yilda  Akbarshoh  Abdullaxon  II  ga  yo‘llagan  maktubida  Us- 
monli  davlati  Eronning  bir  qismini  bosib  olganligidan  tashvishla- 
nayotganligini  bayon  etdi.  Ayni  paytda,  Buxoro  va  Hindiston  birgalik- 
da  Eronga  yordam  ko‘rsatishi  zarurligini  ta ’kidladi.  Biroq  Eron 
shayboniylar  davlatini  o‘zining  asosiy  raqiblaridan  biri  deb  hisoblab 
kelayotgani  uchun  Abdullaxon  II  Akbarshoh  taklifiga  rozi  bo!lmadi.
Boburiy  hukmdorlar  Shoh  Jahon  va  Avrangzeb  Olamgirlar  hukm- 
ronligi  davrida  ashtarxoniylar  bilan  savdo-sotiq  aloqalari  davom  etdi.
3.
4.
5.
Qanday  omillar  Buxoro-Rossiya  o‘rtasida  savdoning  rivojlanishiga 
xizmat  qildi?
Buxoro-Rossiya  manfaatlari  to'qnash  kelgan  masalalarni  qayd 
eting.
XVIII  asrda  Rossiya -  Buxoro  munosabatlarida  nima  sababdan  o‘z- 
garish  yuz  berdi?
Buxoro—Eron  munosabatlari  haqida  nimalarni  bilib  oldingiz? 
Buxoro—Hindiston  munosabatiga  oid  asosiy  jihatlami  qayd  eting.
Bugungi  kunda  do'stona  Rossiya  Federatsiyasining  0 ‘zbekistonda 
atom  elektr  stansiyasi  qurishiga  oid  ma’lumotlarni  to‘plab  keling.