0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi

(

--------------------------------------'

M a v j u d  s u g 'u r t a  

k o m p a n i y a

0

*

 

A

B o 'l a j a k   k o m p a n i y a  

o b r a z i n i   y a r a t i s h

0

r

 

n

M a v j u d   k o m p a n i y a  

m o d e l i n i   y a r a t i s h

v.___  

_____ /

o

r

S u g 'u r t a  k o m p a n i y a s i  

r e i n j ir i n g i

V________________________

0

C

 

'

Q a y t a   I o y i h a l a s h  

b i z n e s - j a r a y o n l a r i n i  

j o r i y   e t i s h

V

0

S u g 'u r t a   k o m p a n i y a s i  

r e i n j i r i n g i   m o d u l i n i  

y a r a t i s h

24.6-rasm. 

Sug‘urta kompaniyasi  reinjiringi  bosqichlari204

To'rlinchidan,

  reinjiringni  joriy  etish  rejasi  va  uni  amalga  oshirish  bilan 

bogiiq  aniq  tadbirlar  va  muddatini  ishlab  chiqish  yangi  biznes  modelini  yaratish 

bosqichining  so‘nggi  qadami  hisoblanadi.  Rcinjiring  sug'urta  kompaniyasi 

modelini  va  uni  joriy  etish  bo'yicha  ishlami  rejalashtirishdan  so‘ng 

t o ' r l in c h i

 

bosqich

  -   qayta  loyihalashtirilgan  biznes-jarayonlaming  joriy  etish  ishlari 

boshlanadi.

Bu  kompaniyaning  faoliyatida  murakkab  va juda  muhim  holat.  chunki  yangi 

jarayonlar  joriy  etiliyotgan  bir  vaqtda  kompaniyalar  ishlayotgan  atrof-muhitni 

o‘zgartirmasdan  mavjud  bo‘lgan  jarayonlarni  davom  ettirish  kerak.  Boshqacha 

qilib  aytganda,  kompaniya  mijozlari  tashkiliy  chora-tadbirlar  o'tkazilayotgan  bir 

vaqtda  noqulalyiklami  sezmasligi  lozim.  Shu  bilan  birga,  yangi  sharoitda 

kompaniya bilan  ishlash  tajribasini  orttirish  maqsadida jarayon  o ‘zgartirilishi  ham 

mumkin.  Bunday  holda,  mijoz  yangi jarayonni  aniq  anglashi  va  uni  to'liq  qabul 

qilishi kerak.

Har  qanday  holatda,  sug‘urta  kompaniya  reinjiringini  muvaffaqiyatli  o'tkazish 

ko‘pgina omillarga bogiiq boiib, ulaming asosiysi quyidagilardan  iborat: 

Birinchisi.

  Agar  kompaniyada  ushbu  loyihaning  yetakchisi  boim asa,  loyihani 

reinjiniring  bo'yicha  amalga  oshirish  imkoniyati  boimaydi.  Yangi  g‘oyalar  bir 

nechta,  hatto  bir  kishining  boshida  tugilishi  mumkin.  0 ‘tkazish  jarayonini 

boshqaradigan  odamlar  uning  yo‘nalishini  sezilarli  darajada  belgilab  beradi.  Shu 

sababli,  ertangi  kun  rahbarlarini  bugun  saylash  kelajak  kompaniyaning  butun 

yo‘nalishini belgilab beradi.

0 ‘quv materiallari asosida tayyorlangan

288

---

Yetakchi  boshqalar ko‘rmaydigan  kelajakdagi  imkoniyatlami  ko‘radi.  U  aniq 

va  tushunarli  qilib  o 'z tushunchalarini  konsepsiyada  ifodalaydi.  Konsepsiya  aslida 

kompaniya qanday bo‘lishi  va qanday yomalishda rivojlanishi kerakligini kcrrsatib 

beradi.

Yetakchi  bu  konsepsiyani  amalga  oshirish  mumkinligini  tushuntirib,  uni 

qabul  qilinishiga  harakat  qiladi  va  uning joriy  etilishi  har  bir  xodimning  ulushiga 

bog'liq  ekanligini  uqtiradi.  Yetakchi  o‘z  rahbarligini  misolda  namuna  qilib 

ko‘rsatib,  xodimlar  muvaffaqiyatlarini  qo‘llab-quvvatlaydi  va  ulami  mazkur 

konsepsiyani  amalga  oshirishga  undaydi.  Rahbar  tufayli  oddiy  odamlar  nooddiv 

ishlarini  bajarishga qodir b o ia  oladi.

Rahbar  nafaqat  tashkiliy  tuzilmani  quradi  yoki  uni  o‘zgartiradi,  balki  har bir 

kishining  tanlangan  vazifalarini,  imkonivatlarini  inobatga  olgan  holda  va 

xodimlami  to 'g 'ri  tanlab,  tashkilotning  to‘g'ri  tuzilmasidan  iborat  infratuzilmani 

yaratadi.

Ikkinchisi.

  Reinjiniring,  shubhasiz,  yangilik  boiganligi  tufayli,  firmaning 

yangilikka  munosabat  bildirishi,  innovatsiyalami,  ilmiy  — texnik  yutuqlami  qabul 

qilinishi 

reinjiniring 

jarayonlarini 

muvaffaqayatli 

o ‘tkazishning 

muhim 

shartlaridan  bir  hisoblanadi.  Bunga  yuqori  darajada  moyilligi  bor  tashkiliy  muhit 

noanan’anaviy  innovatsiya  yechimlarni  tashabbus  bilan  izlashga  yordam  berishi 

lozim.

Ijodiy  izlanishlar  muhitini  qo'llab-quvvatlash  menejerlaming  bevosita 

vazifasidir. 

Kompaniyadagi 

yangiliklarni 

qoilab-quvvatlovchi 

omillar 

quyidagilardir:  novatorlami  ushbu  faoliyat  uchun  kerakli  vosita va  resurslar  bilan 

ta’minlash,  kompaniya  rahbariyatining  qoilab-quwatlashi,  qo‘rquvsiz erkin  bahs- 

munozaralami  joriy  etish,  novatorlaming  xatolariga  va  muvaffaqiyatsizliklariga 

sabrlilik  bilan munosabatda bo‘lish.

Bundan  tashqari,  xodimlami  uzluksiz  ta’lim  olishga  bo‘lgan  intilishlarini 

qo‘llab-quvvatlash,  amalga  oshirilayotgan  o ‘zgarishlarga  nisbatan  o‘z  fikrlarini 

bildirish  imkoniyatlari,  ishchi  gumhlar  uchrashuvlarini  o‘tkazish  va  boshqalar 

muhim ahamiyat kasb etadi.

Biroq,  innovatsiyalami  rivojlantirishga  to‘sqinlik  qiluvchi  quyidagi  omillar 

kompaniyada  bo‘lishi  mumkin,  masalan:  rahbariyatni  quyidan  taklif qilinayotgan 

g ‘oyalarga 

ishonchsizlik  bildirilishi, 

byurokratiya  va  sansalorlik, 

raxbar 

xodimlarda “hammasini  biluvchi” kasalligining yuzaga kelishi, novatorning har bir 

harakatini  nazorat qilish va hokazolar.

Albatta,  innovatsiyalami  qo‘llab-quvvatlash  uchun  uni  rivojlantiruvchi 

omillarga yo‘l ochib berish  lozim, to‘siqlarni bartaraf etish kerak.

Uchinchidan.

  Reinjiringni  muvaffaqiyatli  amalga  oshirishning  asosiv  va  hal 

qiluvchi  sharti  kompaniya  rahbariyatining  uning  zarur  ekanligiga  ishonish,  uni 

mulkdorlar  va  top-menejerlar  tomonidan  qo‘llab-quvvatIashdir.  Busiz  reinjiring 

bo‘yicha tashabbuskorlaming barcha sa?y-harakatlari behuda bo'ladi.

To'rtinchidan.

  Reinjiniring  loyihasi  kompanivaning  rahbarivati  boshqamvi 

ostida  amalga  oshirilishi  kerak.  0 ‘zgarishlami  boshqargan  rahbar  kompaniyada 

katta vakolatga va u  loyiha uchun javobgar bo‘lishi  lozim.  Reinjiniring maqsadlari

289

---

va  kutilayotgan  natijalami  real  baholovchi,  ishni  amalga  oshirish  muddati,  unga 

sarflanadigan 

kuch 

va  moliyalashtirish 

haqida 

tasavvurga 

ega 

bo'lgan 

kompaniyalarda  yutuqlar  ko'proq  bo'ladi.  Aniq  va  oqilona  boshqaruv  loyihaning 

muvaffaqiyati  uchun juda muhimdir.

Reinjiniringni  amalga  oshirishdan  oldin,  yetakchi  lovihani  amalga  oshirish 

jarayonida yuz berishi  mumkin boigan qiyinchiliklardan xabardor bo'Iishi kerak.

U  turli  sababli  yangi  o‘yin  qoidalarini  qabul  qilmaydigan  eski  kompaniya  va 

xodimlaming bosimiga qarshi  turishi  lozim.  Ulaming  ro'kach  qilgan  sabablari  har 

xil  bo‘lishi  mumkin:  vakolat  va  imtiyozlami  yo'qotish  bilan  bog'liq  qo'rquv, 

noaniqlikdan  shubhalanish,  amalga  oshiriladigan  ishlarga  ishonmaslik.  yangi 

tuzilmaning  shaffovligi  sababli  noqonuniv  daromadlarni  yo‘qotish.  Bunda 

kompaniyadan  ketaman  deb  qo‘rqitish,  reinjiringni  amalga  oshirishga  turli  y oilar 

bilan  qarshi  harakat  qilish  bilan  bog‘liq  oshkora  va  yashirin  qarshi  chiqishlar 

bo'lishi  mumkin.  Loyiha  rahbari  reinjiniringni 

nafaqat  amalga  oshirish 

mumkinligiga,  balki  kompaniya  omon  qolish  uchun  u  juda  zarur  ekanligiga 

odamlami  ishontirishi  kerak.  U  umumiy  g'oyani  soddalashtirishga,  unga  nisbatan 

nojo'ya  gaplami  tarqatishga  yo‘1  qo'ymasligi  lozim.  U  reinjiringni  o ‘z  vaqtida 

amalga oshirishga barcha imkoniyatlarini  ishlatishi kerak.

Beshinchidan.

  Lovihani  muvaffaqiyatli  amalga  oshirish  uchun  hamkorlik 

muhitni  tashkil  qilishga  vakolati  bor,  reinjiring  g'oyasini  qo'llab-quvvatlavdigan 

kompaniya  xodimlarining  faol  ishtiroki  kerak  b o iad i.  Bu,  birinchi  navbatda, 

mijozlarga sifatli xizmat ko'rsatishdan  va sotishning o'sishidan  manfaati  bor savdo 

bo'linmalarining  xodimlari 

boiishi 

mumkin. 

Bundan 

tashqari, 

sug'urta 

shartnomasi  tuzish  paytida  risklami  baholashga  professional  yondashivuga 

manfaat  bildirgan  anderrayterlar  reinjiniring  g'oyalarini  faol  qo'llab-quvvatlashi 

mumkin.  Shu  bilan  birga,  xodimlar  kompaniyani  isloh  qilish  jarayonida  faol 

ishtirok  etishlari  uchun,  ular  loyiha  nima  uchun  amalga  oshirilayotganini,  yangi 

vazifalarini  qabul  qilishini  tushunishi  va  ularni  bajarish  imkoniyatiga  ega  bo'lishi 

kerak.

Shuning uchun, rahbarlar aniqlanganidan  so'ng,  o'zgarishlar dasturini  barcha 

xodimlarga  taqdim  etiladi.  Safarbarlikning  ushbu  bosqichi  ko'plab  xodimlami 

qamrab  oladigan  kommunikativ  jarayonni  yaratishdan  iborat;  u  ish  dasturida 

kompaniyani 

butunlay 

qamrab 

oladi. 

Yetakchi 

jamoa 

majlislari 

kabi 

mexanizmlardan  foydalangan  holda,  dastumi  shaxsan  o'zi  boshqarayotganligini 

bildirib, o'ziga katta rolni belgilab oladi.  Bu yerda diqqat-e’tibor hajmga qaratilgan 

bo'ladi.  O'zaro  hamkorlik  asosiy  unsur  hisoblanadi.  Tashkillashtirishning  pastroq 

sathlarida  o'zgarish  jarayonlarga  jalb  qilingan  kishilar  muloqotda  asosiy  rol 

o'ynaydi.  Agar  ularni  oldingi  vazifalaridan  ozod  qilishsa,  samarali  ishlab, 

o'zgarishlarda faol ishtirok eta boshlaydi.

Odatda  bu  odamlar  juda  qimmatli  bilimga  ega  bo'lib,  hurmatli  xodimlar 

hisoblanadi,  atrofdagilar  ular  fikrlariga  quloq  solishadi.  Kompaniyadagi  eng 

iqtidorli  odamlarning aksariyati  o'zgarishlami  amalga oshirishga harakat qilganda, 

barcha xodimlar bunga e’tibor qaratishadi.

290

---

Oltinchi.

 

Reinjiniringni amalga oshirishda muayyan muammolami  hal  etishga 

qaratilgan  biznes-jarayon  jamoalarini  shakllantirish.  Bu  jamoalar  o 'z   rivojlanish 

dinamikasiga ega bo‘lib,  boshqaruvda e’tibomi talab qiladi. CFzgarishlarda ishtirok 

etayotgan  agent  mazkur jamoaning  tarkibiy  qismi  hisoblanadi.  U  ishning  vertikal 

va  gorizontal  muvofiqligini  ta’minlaydi  va  shunday  qilib  har  bir jamoaning  say- 

harakatlarini  o ‘zgarishlar bo‘yicha umumiy harakatlar bilan uyg‘unlashtiradi.

Jamoa  tarkibi  juda  muhimdir.  U  oraliq  vazifani  bajaruvchi  ko‘p  vakillardan 

iborat  boMishi  lozim.  Bunday  tartib  biznesga  bo‘lgan  yaxlit  va  har  tomonlama 

qarashlar  asosida  yuzaga  keladigan  muammolami  chuqur  tushunishga  ko'mak 

beradi.  Faqat  shunga  o‘xshash  turli  tarkibli  guruhlar  aniq  va  ixtisoslangan 

bilimlarga  ega  bo‘ladi.  Ular  nima  qilish  kerakligini  biladi  va  sezilarli  foyda 

keltiruvchi  harakatlarni  belgilab  beradi.  Bunday  harakatlar  odatda  asosiy  ishchi 

guruh  tomonidan  yaratilgan  va jamoaning manfaat  doirasida  faoliyat olib  boruvchi 

kichik guruhlar tomonidan bajariladi.

Jamoa  ishi  davomida biznes-jarayon bilan shug'ullanuvchi  menejer aniqlanib, 

shakkllanadi.  Ular  boshqamvni  va  xodimlar  — jamoa  a’zolari  say  harakatlarini 

muvofiqlashtiradi.

Yettinchi.

  Reinjiniring  bo‘yicha  loyiha  o‘z  byudjetiga  ega  boiishi  lozim, 

chunki  islohotlami  amalga  oshirish,  xodimlami  ishga  olish  va  o'qitish,  korporativ 

axborot  tizimini  yaratish,  maslahatchilami  jalb  qilish  va  hokazolar  m aJum  

xarajatlami talab qiladi.

Sakkizinchisi.

  Reinjiniringni  texnologik  qo‘llab-quwatlash  o‘zgarishlaming 

muvaffaqiyati  uchun  juda  muhimdir.  Kompaniyadagi  yangi  biznes-jarayonlari 

axborot texnologiyalari  yordamida mustahkamlanishi  kerak.  Reinjiniringli  sugmrta 

kompaniyasi  ishlashini  tamiinlaydigan  korporativ  axborot  tizimi  tatbiq  etilmasa, 

loyiha muvaffaqivatsizlikka uchraydi.