0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi

Respublika sug'urta kompaniyalarining sug'urta firibgarligidan

 

himoya qilishning asosiy tamoyillari tamoyillari.253

Sug'urta kompaniyalarining xavfsizlik va ichki nazorat siyosatlari asosida tayyorlandi.

354

---

Sug‘urta shartnomasi tuzish paytidagi sug'urta firibgarligining birnecha turlari:

1. 

Sug‘urta  summasining  sug'urtalanayotgan  obektning  haqiqiy  bahosidan 

yuqori  belgilanishi

Sug'urta  summasi  qanchalik  baland  bo'lsa,  sug'urta  mukofoti  ham  shunga 

nisbatan  baland  bo'ladi.  Bir  tomondan  qaraganda  sug'urtalovchi  uchun  bu  foydali. 

Boshqa tomondan esa,  sug'urta  summasi  qanchalik  ko'p  belgilangan  bo'lsa sug'urta 

hodisasi  ro'y  berganda  sug'urtalanuvchi  shuncha  ko'p  sug'urta  qoplamasi  talab 

qiladi.

Bu esa sug'urta flribgarligi  bo'lishining motivi bo'lib hizmat qiladi. Aldov esa 

o'z-o'zidan juda oddiy:  buning uchun  shunchaki  shartnoma tuzishdan  oldin  yolg'on 

ma’lumot  berish  kifoya.  Sug'urta  summasi  baland  bo'lishi  uchun.  qo'shimcha 

mulklarni  sug'urta  obyektiga  tegishli  qilib  ko'rsatish  yetarli.  Bu  tur  sug'urta 

aldovlari  ichida klassik turga kiradi.

2.  Bir vaqtning o'zida bir necha sug'urta kompanivasida sug'urtalash.

Ayni  bir  mulk,  odatga  ko'ra yuqori  sug'urta  summasi  bilan,  bir necha sug'urta 

kompaniyalarida  sug'urtalanadi.  Bu  holatda  sug'urtalanuvchi  oldindan  yolg'on 

ishlatadi.  Xususiyatiga  ko'ra,  sug'urta  shartnomasi  tuzilganiga  ko'p  bo'lmasdan 

sug'urta hodisasi bo'lganligi haqida arz qilinadi.

Bu  turdagi  sug'urta  flribgarligi  ko'pincha  vuklami  tashish  va  transport 

sug'urtasi  bilan  bog'liq  sug'urta  turida  ko'p  uchraydi.  Bu  turning  o'ziga  xosligi 

shundaki,  sug'urta  obyekti  obyektning  tabiatiga  ko'ra  nazorat  qilish  qiyin  bo'lgan 

ko'char  moddiy  boyliklar  kategoriyasiga  kirishi  hisoblanadi.  Tergov  tadbirlari 

davomida sug'urta hodisasi  soxta yoki qasddan qilingan bo'lib chiqadi.

3.  Sug'urta shartnomasi tuzishda muhim bo'lgan ma’lumotlami yashirish.

Sug'urtalanuvchi  sug'urta  obyektining  saqlanishi  va  obyektning  holatini

tavsiflovchi  ayrim muhim bo'lgan yoki muhim bo'lmagan ma’lumotlami yashirishga 

urinadi.  Misol uchun, ko'pincha, xafsizlik signalizatsiyasi ishlamasligi yashiriladi.

Yuklami  sug'urtalashda  esa  yuklami  bahosi  va  holatini  tavsiflovchi  soxta 

hujjatlami  taqdim  etish  holatlari  ko'p  uchraydi.  Ayniqsa  fuqarolik  javobgarligini 

sug'urtalayotganda ma’lumotlaming haqiqiyligi va ishonchliligiga amin bo'lish talab 

qilinadi.  Ma’lumotlami  yashirish  ayniqsa risklami  tariflashda  mukofotni  aniqlashda 

muhim hisoblanadi.

4.  Sug'urtalanmagan zararlami sug'urtalangan qilib ko'rsatish.

Firibgarlikning  bu  turi,  sug'urta  hodisasi  sodir  bo'lgandan  keyin  sug'urta

shartnomasi  tuzlishi  bilan  xarakterlanadi.  Bu  firibgarlik  turi  xavflilik  darajasi  katta 

bo'lgan jihozlaming  egasi  tomonidan  yetkazilgan  zarar  uchun  sug'urtalashda  tipik 

hisoblanadi.

Shu  sababli  ham  sug'urta hodisasi  soxtalashtiriladi.  Misol  uchun,  aslida  bo'lib 

o'tgan o'g'rilik oddiy o'g'irlik, ham malakali jinoyat sifatida ko'rsatiladi.

Sug'urta  firibgariga  ta’rif  berganda  eng  avvalo  ulami  ikki  guruhga  ajratish 

mumkin:

1. Professionallar-jinoiy  guruh a’zolari

2. Delitantlar qiyin moliyaviy ahvoldan chiqishning yo'lini topgan odamlar.

Ko'rinib turibdiki, bu 2 xil turdagi  subyektlar ko'rinishi turlicha bo'ladi.

355

---

Professional  firibgar.  Subyektga  tarif  berish  uchun  YTH  bajaruvchisi  tanlab 

olindi.  Bu  turdagi  firibgar  quyidagi  belgilarga  ega:  20-35  voshlar  atrofida  erkak, 

uylanmagan  yoki  birga  yashavdigan  qizi  bor.  tadbirkorlikda  tajribaga  ega  boigan 

shaxs.

Uning  tijorat  sohasi  avtomobillar  bilan  bogiiq  boiadi  (ya’ni  remont,  sotuv. 

avtozapchastlar  sotish.  maiumotlami  toidirish  va  boshqalar),  import  avtomobili 

egasi  yoki  ishonchnoma  orqali  boshqaruvchi,  haydovchilikda  ko'p  yillik  stajga  ega 

boigan,  jinoiy  avtotadbirkorlik  bilan  shug'ullanuvchi  tanishlari  ko‘p  ba’zi  bir 

holatlarda  mayda  jinovatlar  uchun  sudlanib  chiqqan.  awallari  bir  nechta  y o i 

transport  hodisasiga  uchragan,  avtosug‘urtalash  bo‘yicha  yaxshi  m aiumotga  eg a 

qonuniy moliyalashtirish  uchun mablagiari yetarli boimasa ham  mablag'i  katta.

29.1 -jadval