0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi

29.2.  Umumiy sug'urta sohasida  firibgarlik

Sug'urtalash  bu -  jismoniy  va  yuridik  shaxslaming  qiziqishlarini  sug'urta  hodisasi 

ro'y  berganda sug'urta mukofotlarini  yig'ish  orqali  tashkil  etilgan  fondlar  hisobidan 

sug'urta  shartnomasiga  muvofiq  yuzaga  kelgan  moliyaviy  yo'qotishlarini  qoplab 

berish  orqali  himoya  qilishdir.  Sug'urta  faoliyati  bu  -   professional  sug'urta 

ishtirokchilarining  sug'urta  bozoridagi  sug'urtani  amalga  oshirish  harakati  yoki 

faoliyatidir.

Mol-mulk  bu  -   yuridik  yoki  jismoniy  shaxslaming  tasarrufidagi  moddiy 

boyliklari,  buyumlaridir.  Mol-mulk  harakatlanuvchi,  ko'char.  ko'chmas  yoki  yer 

shaklidagi  mulklar  va  yerga  bog'liq  ravishda  ko'chmas  mulklarga  bo'linadi. 

Mulkchilik  yoki  ijara  shartnomasiga  muvofiq  ijara  (lizing)ga  berilgan  mol-mulk 

bilan  bog'liq  kutilmagan  moliyaviy  harajatlarga  qarshi  o'zini  himoya  qilishga  mol- 

mulk sug'urtasi yordam beradi.

Har  qanday  tashkiliy-huquqiy  shakldagi  yuridik  shaxs  o'z  mol-mulkini 

sug'urtalashi  mumkin.  Mol-mulkni  butunlay  yoki  uni  bir  qismini  sug'urtalash 

mumkin.  Mol-mulk  sug'urtasi  -   ofis  binosi  yoki  ishlab  chiqarish  asbob-uskunalari, 

mebel,  ofis  uskunalari,  buyumlami,  ombordagi  mahsulot  va  hokazolami  mulk 

sug'urtasi  foydalanish  bilan  bog'liq  mulkiy  tavakkalchiliklami  sug'urta  qilish 

imkonini  beradi.  Bundan  tashqari  o'g'irlik,  zarar  yetkazish  yoki  boshqa  yomon 

oqibatlari ko'rib chiqiladi.

Sug'urta  hodisasi  ro'y  berganda  sug'urta  summasi  sug'urta  obyekti  bahosiga 

teng  bo'lgan holatda  sug'urta kompaniyasi jabrlanuvchiga yetkazilgan  zarami  to'lab 

berishga 

majbur 

bo'ladi, 

agarda 

sug'urta 

obyekti 

to' liq 

qiymatida 

sug'urtalanmaganda  sug'urtalovchi  mulkiy  sug'urta  qonuniga  muvofiq  mol- 

mulkning  bahosi  sug'urta  summasining  nisbatiga  muvofiq  zararning  bir  qismini 

to'lab  berish  huquqiga  ega.  Shuning  uchun  ham  sug'urta  shartnomasini 

imzolayotganda sug'urta summasini to'g'ri baholash maqsadga muvofiqdir.

Bugungi  kunda mulkiy  sug'urta - kutilmagan xarajatlardan  o'zingizni  himoya 

qilishning  samarali  yo'lidir.  Bundan  tashqari,  mulkiy  sug'urta  faqatgina  moliyaviy

358

---

manfaatlarini  himoya  qilish  emas,  balki,  o 'z  mulkiga  nisbatan  ichki  xotiijamlikni 

ta’minlash ham demakdir.

Har  bir  kishi  o‘zi  ishlab  topgan  moddiy  boyliklari  behudaga  isrof  bo'lishi, 

yo'q  bo'lib  ketishini  xohlamavdi.  shuning  uchun  ham  mulkiy  sug'urta  bozori 

hizmatlari  vujudga  keldi.  Ko'p  hollarda,  faqatgina yuridik  shaxslargina  emas  balki 

jismoniy  shaxslar  uchun  ham  mulklaridan  xotirjam  b o iish  usuli  bu  ixtiyoriy  mol- 

mulk sug'urtasi hisoblanadi.

Mulk  sug'urtasi  shartnomasi  binolar,  shuningdek.  tugallanmagan  ishlab 

chiqarish  va kapital  qurilish  obvektlari  doirasida tuzilishi  mumkin.  Mashinaning  har 

xil  turlari:  kuch  beruvchi,  ishchi  va  boshqa  asbob-uskunalar,  transport  vositalari  va 

boshqa turdagi  transporter,  tishli  uskunalar.  tayvor mahsulotlar.  tovarlar.  xomashvo 

va transfer qurilmalar ham sug'urta shartnomasiga kiritilgan bo'lishi mumkin.

Kundan  kunga  mulkiy  sug'urta  doirasida mulkka  yetkaziladigan  hamma zarar 

risklarini sug'urta qilishni  iloji yo‘q.

TVEFJMS 

sug'urtasida  uchraydigan 

12 

ta 

eng 

mashhur  sug'urta 

firibgarliklari:

S

  O'g'irlangan polis blankalaridan  fovdalanish:

Blankalaming qasddan  buzilishi va ulami  hisobdan chiqarish — "polis ijarasi”;

■f

  Agentlar tomonidan sug'urta mukofotining sun'iy ravishda pasaytirilishi:

Soxta blanka va muhrlardan foydalanish;

S

  Sug'urta kompanivasini  ogohlantirmasdan  polisga qo'shimcha haydovchilami 

qo'shish;

S

  Avariyani  uyushtirish;

S

  YTH fitnasi “podstava”;

^

  Ikki marta sug'urtalash va ikki marta qoplama olish:

^

  YTH dan keyin polisni rasmiylashtirish;

S

  Texnik tekshiruv natijalarini  soxtalashtirish;

^

  Tibbiy ekspertiza natijalarini  soxtalashtirish;