0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi

29.4.  Sug'urta firibgarligiga qarshi kurashda

 

xorij tajribasi

Avtosug'urta  bilan  bog'liq  qallobliklar  Rossiyadan  ko'ra  kengroq  AQSH 

hissasiga  to'g'ri  keladi.  Sug'urtachilar  tomonidan  to'langan  jami  qoplamalarining 

14-18% i firibgarlaming foydasiga to'g'ri keladi.

Firibgarlikka  qarshi  kurash  hozirgi  kunda  Birlashma  (Coalition  Against 

Insurance  Fraud.  CIAF),  firibgarlik  oqibatida  AQSHda  14  mlrd  $  zarar  ko'rilgan. 

AQSH (Insuranc Research Council) sug'urta tadqiqotlar kengashi  xabariga ko'ra har 

uchta  zarar  ko'rgan  avtomobillarga  kompensatsiya  bo'vicha  talabnoma  bir 

firibgarlikka to'g'ri  keladi.  Ekspertlar bahosiga ko'ra AQSH  sug'urta kompaniyalari 

har yili y o i  transport hodisasi  bo'vicha  havdovchilaming javobgarligi  bo'yicha  6.5 

mlrd  $. jismoniy  zarar  bo'yicha  esa  2.7  mlrd  $  kompensatsiya  to'lovlarini  amalga 

oshirarkan.

Yo'l  transport  hodisasi  tufayli  sog'lig'iga to'lovlar qay  tarzda  olinishi:  AQSH 

sug'urta  tizimida  .,no-fault”  qoidasi  amal  qiladi,  bunga  ko'ra  zarar  ko'rgan 

sug'urtalanuvchiga  avbdor  kimligidan  qat’iyy  nazar  ko'rilgan  zarar  to'lab  beriladi. 

Bunday  tizim  sog'liqni  sug'urtasida  Personal  Injury'  Protection  yoki  PIP  deb 

nomlanadi.

Bu  tizim  bilan  bog'liq  bo'lgan  firibgarchiliklar  quvidagicha:  yo'l  transport 

hodisasidan  keyin  sog'lig'iga  vetkazilgan  zarami  to'lanishi  bo'yicha  da'volami 

beravotgan  yo'lovchilar  avtomobilda  umuman  bo'lishmagan.  Sug'urtalovchi 

kompaniya  ko'pgina  bunday  hollarda  to'lab  berishgan.  Bundan  tashqari,  qonunan, 

sug'urtalangan  shaxs  baxtsiz  hodisadan  keyin  180  kun  ichida  sug'urta  tovonini 

olishni  talab qilishi  mumkin.  sug'urtalovchi  esa 30  kun  ichida yoki  to'lovni  amalga 

oshirishi  yoki  rad  javobini  berishi  kerak  hisoblanadi.  Ta'kidlanganidek.  AQSH 

sug'urta  bozorida  shaxsiy  va  tibbiy  sug'urtasi  bo'yicha  firibgarliklar  anchaginani 

tashkil  etadi.  AQSHning bir qator shtatlarida shunday  ahvolni  ko'rishimiz mumkin. 

Masalan Nyu-Yorkda 55%ni tashkil etadi.

2000  vilda  y o i  transport  hodisalaridan  keyin  sog'lig'iga  yetgazilgan  zararlar 

bo'yicha  da'volar  miqdori  33%ga  ortdi.  Oxirgi  10  yillikda  bu  yo'nalishdagi 

firibgarlikliklar  soni  ham  ikki  barobarga  oshganini  ko'rsatadi:  1995  yilda  4393tani 

tashkil  etgan  bo'lsa.  2005  yilga  kelib  esa  12372  tani  tashkil  etdi.  Bu  har  bir 

sug'urtalanuvchidan  olingan  100$  mukofotga  177$  firibgarlaming  da’volari 

oqibatida to'lab berilayotganligini bildiradi.

362

---

2005  yilda  AQSHda  yuz  bergan  kuchli  to'fondan  keyin  yetkazilgan  zararlar 

bo‘yicha  da'volaming  ko'pchiligi  avtomobillami  vonib  ketganligini  sabab  qilib 

ko'rsatishgan.  Kevin bu avtomobillar vonib ketgan emas, balki boshqa shtatda sotilib 

ketganligini  ko‘rishimiz mumkin.

Germaniya.  AQSH.  Fransiyada  ko'pgina  shunga  o‘xshash  hodisalar  ro‘v 

bergan,  bunga  misol  qilib.  o‘z  avtomobilini  sug’urta  qildirgan  shaxslar  sug'urta 

summasini  olish  maqsadida  ularga  atayin  o't  qo'yib  yuborashadi,  surishtiruv 

paytlarida esa yolg'on guvohlik berishadi.

4- 

Sag ‘urtalangan transport vositalarini

 

o 'g'irlanishini uyushtirish

Jinoyatchilar  sug'urta  shartnomasiga  ega  bo'lishgandan  keyin,  o‘g‘rilikni 

uyushtirishni  rejalashtirishadi.  Bundav  usul  ayniqsa,  Latviya,  Polsha, Germaniya va 

Fransiyada  keng  tarqalgan.  Jinoyatchilar  o'g'irlab  ketuvchilar  bilan  til  biriktirgan 

holda  kelishib  olishadi.  (bundav  holatlar  Rossiva  fuqarolari  yoki  Sharqiv  YEvropa 

davlatlar  fuqarolarida  ko‘proq  kuzatiladi).  Avtomobil  egasi  o‘zi  ixtiyoriy  ravishda 

kalitni  o 'g ’riga  topshiradi.  Sug'urta  kontpaniyasidan  olinadigan  summaga  yangi 

avtomobilga ega bo'lish maqsadida rozilik bildiradi.

Masalan:  2005