munosabatlarining va manfaatlami o'zaro hisobga olishning tizimi sifatida
marketingdan barcha turdagi sug'urta qiluvchilar foydalanishlari mumkin. Biroq
aksiyadorlar yoki begona shaxslar, yoxud sug'urta qiluvchi tomonidan muayyan
sifatli sug'urta xizmati ko'rsatilishi lozim bo'lgan shaxslardan iborat bo'lgan
sug'urtalanuvchilar bilan sug'urta qiluvchilaming o'zaro munosabatlari usuliga qarab,
marketing turli shaklga ega bo'lishi mumkin.
yo'naltirilgan marketing kuch-g'ayratlari tizimi, quyidagi o'zgarmas bosqichlami o'z
■ sug'urtalanuvchilar va ehtimoldagi mijozlar to'g'risida axborot to'plash
■ bozor segmentlari bo'yicha u yoki bu mahsulotga bo'lgan to'lovga layoqatli
■ raqobatdoshlaming sug'urta mahsulotini va marketing strategiyasini tahlil etib
■ sug‘urta mahsulotini va uni bozorda o‘tkazish stxategiyasini ishlab chiqish;
n sug'urta mahsulotiga narxni shakllantirish siyosatini aniqlash (bazaviy narx.
ustamalar va cheginnalar);
D mahsulotni o‘tkazish strategiyasini o‘tkazish tizimini (marketing aksiyasini.
reklamani va shu kabilami hisobga olgan holda) ishlab chiqish;
■ sug‘urta marketingining samaradorligini tahlil etish.
Eng mukammal sug'urta bozorida tashkilotlarning deyarli barcha mahsulotlari
sug'urta brokerlari orqali sotiladi. Ko'pgina holatlarda milliy sug'urta bozoridagi
brokerlar o'zlarining xizmatlarini virik korporatsiyalarga taklif etadilar.
Sug'urta mukofotlari million funt sterlingda o'lchanadi, brokerlar esa sug'urta
shartnomalarini tuzish va rasmiylashtirishdan kengroq xizmatlar bilan ta’minlaydilar.
Sug'urta brokerlari ba’zi bir da'volar va qoplamalami ko'rib chiqish. obyektlarda
syurveyerlik faoliyatini amalga oshirish va riskni boshqarishni va boshqalami amalga
oshira oladi.
Ba?zi bir sanoat tashkilotlari o'zlai'ining shaxsiy brokerlik tashkilotlarini tashkil
qiladilar.248
Marketing tamoyili — bu rivojlangan bozor iqtisodivoti sharoitlarida korxona
ishlab chiqarish-sotish faoliyatini boshqarish to'g'risidagi ilmiy asoslangan
tasawurlar tasnifidir. Bu mohiyatiga ko'ra, ishlab chiqarishni va mahsulotni sotishni
tashkil etish asosiga aniq bilimlar, bozor talablarini hamda iste'molchilar ehtiyojini
oldindan ko'ra bilish va hisobga olish qo'yiladi.
Marketing tamovilida korxonalaming o'z raqobat-bardoshligini oshirish uchun.
o'rta va kichik firmalar uchun esa tobora torayib borayotgan bozorda vashab qolish
uchun kurashlaridagi iqtisodiy jihatdan o'zini tutishlari to'g'risidagi G'arb
iqtisodchilarining nazariy. uslubiv va tashkiliy uslubiy qarashlari o‘z ifodasini topadi.
«Marketing, — deb ta’kidlanadi. ((Marketing asoslari» nomli asarda, — bu
raqobat sharoitlarida firmaning butun strategiya va taktikasini belgilab beruvchi
zamonaviy biznes falsafasidir. U firmaning iste’molchiga yo'naltirilgan va
mahsulotlami sotishdan uzoq vaqtgacha eng ko'p foyda kelishini ta’minlab boradigan
sobitqadam ishlab chiqarish — sotish siyosatini o'zida mujassamlantiradi»,
Marketingning juda ham mashhurligini tushunish kaliti xuddi ana shu ta'rifda.
Uning keng tarqalishiga ikkinchi jahon urushidan keyingi yillarda rivojlangan
kapitalistik mamlakatlaming iqtisodiy tizimi va bozorida sodir bo'lgan o'zgarishlar
ko'p jihatdan ko'maklashdi.
Mutlaq ko'pchilik Yevropa mamlakatlarida, AQSH va Yaponiyada ichki bozor
o'zining haddan tashqari to'yganligi, sanoat tovarlarining tez yangilanishi va turi (xili)
o'zgarib turishi bilan ajralib turadi. Masalan, mavjud ma'lumotlarga ko'ra, AQSH,
Yaponiya, Germaniya bozorlariga har yili madaniy-maishiy va xo'jalik tovarlarining
700 yangi xili, boshqacha aytganda har kuni taxminan ikkitadan vangi mahsulot kelib
228 Insurance: Principles and Practice. Compiled by David Bland, The Chartered Insurance Institut, Great
Britain, 1993. 318 p.
339
tushadi.
Ko'plab tovarlar ham son jihatdan, ham sifat jihatidan xaridorlarning xarid
qurbidan ancha ilgarilab ketadi. Bunday sharoitda tovar ishlab chiqaruvchilar o‘z-
o‘zidan raqobatchi buyumlaming orasidan o‘z mahsulollariga bo‘sh joy qidirish. bir
iloj qilib oraga suqilib olish. «Tovar bo‘shligini» topish va raqiblar bilan keskin
kurashda uni kengaytirishga urinish bilan eng jiddiy tarzda shug'ullanishga majbur
boiadilar.
Bunday vaziyatda korxonani boshqarish tuzilmalari faoliyat ko'rsatishining
yetakchi masalasi boiib korxonaning butun faolivatini bozorda va iste'mol sohasida
tinimsiz o‘zgarib turgan holatlarga eng yuqori darajada moslashtirish masalasi o’rtaga
chiqadi. Korxonalar endi o‘z faoliyatini sinchiklab. iimiv asos dasturlab olishsiz hech
narsa qilolmavdilar. Bu soni uncha ko'p boimagan yirik korporatsiyalar bozorni
o‘zaro taqsimlab olganlarida ayniqsa muhimdir.
Marketingning umumiy va maxsus maqsadlari mavjud. Marketing umumiy
maqsadining mohivati, birinchidan. iste’molchilaming tovar va xizmatlarga boigan
talablarini to‘laroq qondirish.
Ikkinchidan, aholining turmush darajasini ko'tarish bilan bog'liq boigan
tovarlar va xizmatlami iste’mol qilishni yaxshilash uchun rag'batlantirish uslublarini
kengavtirish. Uchinchidan. iste'molchilarga keng assortimentli tovarlar va xizmatlami
taklif qilishdan iborat.
340
