0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. T. Turdiyev elektrotexnika va elektronika asoslari

6.3. Uch fazali transformatorlar. OMchash transformatorlari
Uch fazali transformatorning uch o‘zagi bo'lib, uchta o‘zak steijenning har birida bitta fazaning ikkita chulg'ami joylashgan. Bu uchta o‘zak yagona elektromagnit zanjimi tashkil etadi. Birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlar yulduzcha yoki uchburchak usullarida ulanadi. Ikkilamchi chulg‘amning ulanish usuli iste’molchining nominal kuchlanishiga qarab aniqlanadi. 6.4- rasmda kuch transformatorlarida keng qo‘l-

A

6.4- rasm.

72

www.ziyouz.com kutubxonasi

laniladigan birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlar yulduzcha usulida ulangan uch fazali transformator ko'rsatilgan. Bu pasaytiruvchi transformator bo'lib, birlamchi 10 kV kuchla-nishli chulg‘am yuqori kuchlanishli tarmoqqa ulanadi. Ikkilamchi chulg‘am esa past kuchlanishli tarmoqqa ulanadi. Past kuchlanishli chulg‘amning neytral simi chiqariladi. De-mak, past kuchlanishli chulg‘amda faza va liniya kuchla-nishlari mavjud. Rasmda X, Y, Z harflar bilan yuqori kuchlanishli chulg‘amlar, mos ravishda, tugash uchlari ham belgilangan.

Yuqori kuchlanishli tarmoqlarda elektr kattaliklarni transformatorlar yordamida ham o‘lchash mumkin. Yuqori kuchlanishli tarmoqlarda tok, kuchlanish, quwat va elektr energiyasini oMchashda, xavfsizlikni ta’minlash va odatdagi o'lchov asboblarini o‘lchash chegaralarini oshirish maqsadida ikki xil o‘lchov transformatorlaridan foydalaniladi. Birinchi xil transformatorlarda oMchaganda transformator ikkilamchi chulg‘amining qarshiligi iloji boricha kam boMishi, ya’ni oMchash jarayonida qisqa tutashish rejimiga yaqin boMishi kerak. Transformatsiyalash koeffitsiyenti esa o‘zgarmas boMishi lozim:
Xj = — = — = const.

(o2 I2

6.5- rasmda tok transformatorini yuqori kuchlanishli tarmoqqa ulash sxemasi ko'rsatilgan. Birlamchi chulg'am w, iste’molchiga ketma-ket ulangan. Yuqori kuchlanishli tar-moqning toki quyidagi formuladan topiladi: