0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. T. Turdiyev elektrotexnika va elektronika asoslari

Uci .ur
+1

3.15- rasm.
Ikkinchi xulosa. Konturdagi tebranishlar chastotasi induktivlik L va sig‘im Cga bog‘liq.
Ketma-ket ulangan zanjirning rezonans paytidagi vektor diagrammasi 3.15- rasmda ko‘rsatilgan.
Vektor diagrammadan ko'rinib turibdiki, rezonans paytida UkjT— kirish kuchlanishi aktiv qarshilikdagi kuch-lanishga teng. Demak, bu paytda zanjirdagi tok va kuchlanish orasidagi faza siljishi, ya’ni cp = 0 va zanjirdagi tok:
I-I =U.-

KZ R ’
Bunda X, = Xr = = ------ — zanjiming

L ° 03 C
reaktiv qarshiliklari, p —y— — zanjirning to‘lqin qarshiligi deyiladi.
Rezonans rejimining asosiy hodisasi, bu rezonans paytida tebranishlar amplitudasining keskin ortishidir. Rezonans konturining ana shu xossasini xarakterlovchi kattalik kontuming aslligi deyiladi. Bu qiymat R, L, C lar ketma-ket ulangan zanjirda bir-biriga teng bo‘lgan reaktiv elementlarning kuch-lanishi ( UL0 = Uco) va kirish (manba) kuchlanishlarining nis-bati bilan aniqlanadi.

17. 
    _ u ip _ ucp _ , xcQ _ p
    

UkUkRR
40

www.ziyouz.com kutubxonasi

Bu ifoda rezonans paytida reaktiv elementlardagi kuch-lanish kirish (manba) kuchlanishidan necha marta katta bo‘lishini bildiradi.

Rezonans konturining aslligi konturning muhim ko'rsat-kichi hisoblanadi. 3.16- rasmda ketma-ket ulangan rezonans konturida tok va kuchlanishlarning manba chastotasiga bog‘-liqlik grafigi — chastota bog‘lanish xarakteristikasi ko‘rsatil-gan. Grafikdan ko‘rinib turibdiki, chastota 0 dan co gacha, ya’ni rezonans chastotasigacha o‘zgarguncha zanjirning umumiy qarshiligi R —j x c—Z bo'ladi, sig‘im qarshilik induktiv qarshilikdan katta. co = ro0 zanjirning rezonans nuqtasidir. Bu nuqtada zanjirdagi tok maksimal qiymatga erishadi, induktiv va sig‘im kuchlanishlar esa bir-biriga teng. Rezonans nuqtasidan keyin zanjirning umumiy qarshiligi Z = R + j x bo'lib, induktivqarshiliksig‘imqarshilikdankatta. Chastota co = 0 bo'lganda zanjirdagi tok:

9. 
   = ^U_
   

R

(
cheksizlikka

• 
  0, chunki maxrajdagi sig‘im qarshilik
  

/

_{co • C} ^{-> 00} intiladi. Tok nolga teng bo‘l-

gani uchun Uk = IR va UL = /• t/co L ham nolga teng. Sig‘im kuchlanish esa zanjiming kirish kuchlanishiga teng bo‘ladi.

2. 
   R, L, C qarshiliklar parallel ulanganda zanjirdagi re-zonans. R, L, C elementlar zanjirda parallel ulangandagi rezonans hosil bo‘lishini aniqlaymiz. Bunday zanjirdagi rezo-nans toklar rezonansi deyiladi. Chunki, rezonans paytida sig‘im va induktivlikdagi toklar bir-biriga teng bo‘ladi. Bu zanjir uchun Kirxgofning birinchi qonuniga binoan tenglama yozamiz:
   

1.