0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. T. Turdiyev elektrotexnika va elektronika asoslari

3.12-rasm.
L

iL=— - JUtofbi, bL

JXr L
i c = ^ = JVv,bc ,bc = - L , j m ,

1\.Q
bu yerda: b = — —induktiv o ‘tkazuvchanlik, [sim]; coL
bc =aic- sig‘im o‘tkazuvchanlik, [sim]. Ifodalarni Kirxgof tenglamasiga qo‘yamiz.
i = u ( g + j)(b c- b Ly.
Zanjiming vektor diagrammasini chizganda asosiy vektor qilib kuchlanish vektorini olish kerak, chunki kuchlanish zanjirning hamma qismlari uchun o'zgarmas kattalikdir.
Faraz qilaylik, zanjiming kirish qismida kuchlanishning boshlang‘ich fazasi nolga teng.

U.. + U sin® • t.

kir max
Shunda bu vektor haqiqiy (aktiv) sonlar o‘qiga yo‘naltiriladi (3.12- rasm, b). Aktiv qarshilikli tarmoqning toki o‘z kuchlanishi bilan ustma-ust tushadi. Induktiv qarshilikli tarmoqning toki o‘z kuchlanishidan 90° orqada qoladi, demak 90° burchak ostida esa pastga yo‘naltiriladi. Sig‘im qarshilikli tarmoqning toki o‘z kuchlanishidan 90° ga oldinga surilgan, ya’ni perpendikular tarzda yuqoriga yo‘naltiriladi. Bir-biriga nisbatan qarama-qarshi yo‘nalgan / L va / c vektorlaming ayirmasini topamiz:

' r - ' c - ' L - U J v C — L ^ - U J b ,
34

www.ziyouz.com kutubxonasi

bu yerda Ip~ tokning reaktiv (ko‘n-dalang) tashkil etuvchisi, b=a>C-

--------- to‘la reaktiv o‘tkazuvchanlik.

(£>L

Bu vektorlaming yig‘indisi yuqorida
bayon etilgan yo‘l bilan topiladi.	3.13- rasm.
Kirxgofning birinchi qonuniga asos-

lanib toklar uchun yozilgan tenglamani vektor diagram-masida ko‘rsatilgan faza siljishlariga muvofiq holda yozamiz.
I = g + UtaT(bc - bL = c/kir (g +jb) = UatY,
buyerda Y = g + J b = g + J(a>C-----r ) — to‘lao‘tkazuvchan-

(oL

lik, [sim] bilan o‘lchanadi.

Hosil bo‘lgan to ‘g‘ri burchakli uchburchak toklar uchburchagi deyiladi. Pifagor qonuniga asosan:

3.13-rasmda ko‘rsatilgan to‘g‘ri burchakli uchburchak toklar uchburchagiga o‘xshash bo‘lib, o‘tkazuvchanliklar uchburchagi deyiladi.

Bu uchburchakdan:

Y = g + b=g + bc — bL=g+a>C\
Y = g + Jb = ^ T ¥ .
Umumiy o'tkazuvchanlik umumiy qarshilikka teskari proporsional kattalikdir.

I I

Y —g + Jx.

Z R + Jx