0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. T. Turdiyev elektrotexnika va elektronika asoslari

ss-
+ j
V	0 *

+ 1

/ U

1. 
   3.7- rasm.^
   

Aktiv qarshilik yuza efFekti deb ataluvchi jarayon hisobiga o‘zgarmas tok o‘tayotgan zanjirdagi qarshilikdan katta bo‘ladi.

R> R{ = p - j .
0 ‘zgaruvchan tokning chastotasi qancha katta bo'lsa, aktiv va o‘zgarmas tok zanjiridagi qarshiliklaming farqi shuncha katta bo‘ladi. Agar 3.7- rasm, a dagi zanjirdan sinusoidal tok

• 
  = /msincor o‘tsa, aktiv qarshilikdagi kuchlanish pasayishi Om qonuniga asosan:
  

U = iR = I	max	R s i n a t = U	max	sin a>t; U = I	max	R
				9

bo‘ladi. Ko‘rib turibmizki, tok va kuchlanishning boshlangMch fazalari bir xil. Demak, vektor diagrammada tok va kuchlanish ustma-ust tushadi yoki boshqacha qilib aytganda, tok va kuchlanish orasidagi faza siljish nolga teng. Tok va kuchlanish 3.7- rasm, b dagi vektor diagrammada ko‘rsatilgan.
Induktiv qarshilikli zanjir. Induktivlik chiziqli elektr zanjirlarida o'zgarmas kattalik bo'lib, iste'molchining magnit maydonini hosil qilish xususiyatini va shu maydonda to‘plangan

i1

energiya miqdorini WL = L — xarakterlaydi.

Faraz qilaylik, zanjirdan sinusoidal / = /maxsina> • t tok o'tyapti (3.8- rasm, a). Elektromagnit induksiya qonuniga binoan induktivlikdagi kuchlanish pasayishi:

^UL	= -L
		' ^max COSC0 • t
		dt

= ^L^max sin|co-/ + 90°|-
28

www.ziyouz.com kutubxonasi

+J

u


L

U
+1

I

a) b)

3.8 - rasm.

Ko‘rib turibmizki, tokning boshlang‘ich fazasi nolga teng boiganda, induktivlikdagi kuchlanishning boshlang‘ich fazasi 90° ga teng. Demak, induktivlikdagi tok va kuchlanish orasidagi fazalar siljishi 90° ga teng, ya’ni tok o‘z kuchlani-shidan 90° siljigan boiadi. 3.8- rasm, b da induktivlikdagi / va U vektorlar diagrammasi ko‘rsatilgan.

Biz yuqoridagi induktivlikdagi kuchlanish uchun yozilgan ifodada yangi kattalik XL kiritgandik. XL = oo L — induktiv qarshilik deb ataladi.