0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. T. Turdiyev elektrotexnika va elektronika asoslari

5.2. Magnitoelektrik o‘lchash mexanizmi
Kundalik amaliyotda elektr toki va kuchlanishlami texnik o‘lchash uchun ko'pincha magnitoelektrik va elektromagnit sistemalaming strelkali asboblari ishlatiladi.
Magnitoelektrik o‘lchash mexanizmining ishlashi doi-miy magnit maydon bilan elektr tokining o‘zaro ta’siriga asoslangan. Mexanizmning konstruktiv sxemalaridan biri 5.1-rasmda tasvirlangan.

Bu mexanizm bikr mahkamlangan taqasimon doimiy magnit va shu magnit hosil qiladigan magnit maydon muhi-

56

www.ziyouz.com kutubxonasi

tida joylashgan qo‘zg‘aluvchi tokli ramkadan tashkil topgan (5.1- rasm.) Qo‘zg‘aluvchi qismda aylanma mo-ment o‘zgarmas magnitning magnit maydoni va ramkadan o‘tadigan tokning o'zaro ta'siri natijasida hosil bo‘ladi.

0 ‘chash asbobining o‘qiga F kuch ta’sir qiladi:
F = B - I I ■©, 5.1-rasm.
bunda B — magnit maydon induksiyasi, / —tok, co —ramkaga o‘ralgan chulg‘amdagi o‘ramlari soni, / —tokli o‘tkazgichning magnit maydoniga kiritilgan qismining uzunligi.
Strelka, o‘q va ramka o‘zaro bikr bog‘langan. Ramka aylanganda o‘q va strelka ham aylanadi. Ramkaning enini d deb olsak, unga ta’sir qiluvchi aylanma moment:

Magnitoelektrik o'lchash mexanizmidan ko‘pincha o‘zgar-mas tok kattaliklarini o‘lchashda foydalaniladi. Har bir o‘lchash mexanizmini tok, kuchlanish va boshqa elektrik kat-taliklami o‘lchashda qo‘llash mumkin. Bunda uning o‘lchash sxemasi o‘zgaradi, xolos.