0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. T. Turdiyev elektrotexnika va elektronika asoslari

1.3- rasm.
E = B -v • l,
bu yerda B— magnit induksiyasi, vektor kattalik; v—o‘tkaz-gichning tezligi, vektor kattalik; / — o‘tkazgichning magnit maydonga kiritilgan qismining uzunligi.
Bu formula ikkita vektor kattaliklar B va v bir-biriga perpendikular yo‘nalgan hol uchun mos keladi. Agar B va v perpendikular bo‘lmasa, o'zgarmas magnit maydon kuch chiziqlarini kesib o‘tuvchi kontur bitta o‘tkazgichdan emas, balki w o‘ramli g‘altakdan iborat bo‘lsa, u holda yuqoridagi formula quyidagi ko'rinishni oladi:
E = B • v ■co • sina
Bu ifodadagi a = B v ikkita toq vektor kattalik orasi-dagi faza siljishi.

11

www.ziyouz.com kutubxonasi

46. 
    R O R 0 ‘ZGARMAS TOK ELEKTR
    

1 1W - ZANJIRLARI

2.1. Elektr zanjirlari va ularni tavsiflovchi kattalildar
Zaryadlangan zarrachalarning tartibli oqimi (harakati) elektr toki deb ataladi. Kattaligi va yo'nalishi vaqt birligi ichida o‘zgarmaydigan tokka o‘zgarmas tok deb aytiladi.
Elektr toki o‘tishi uchun uchta element berk zanjir, ya’ni kontur hosil qilishi zarur. Bu elementlarni EYK yoki tok manbayi, bog‘lovchi o‘tkazgich simlar va iste'molchilar tashkil etadi. Agar bu berk konturni tashkil etuvchi element-lar elektromagnit jarayonlarini EYK, tok, kuchlanish va qarshilik tushunchalari orqali ta'riflash mumkin bo‘lsa, bunday berk kontur elektr zanjiri deb ataladi. Tutashtiriladigan o'tkazgichlarning qarshiliklari quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
bu yerda: p — o‘tkazgichning solishtirma qarshiligi, / — o‘tkazgich uzunligi, S — o‘tkazgichning ko‘ndalang kesim yuzasi.
Biroq elektr zanjirlarini hisoblashda bu qarshilik hisob-ga olinmaydi. Berk zanjirdagi / tok miqdori zanjiming bir qismi uchun Om qonuni yordamida aniqlanadi. Zanjirdagi tok uning 1- va 2- qismlari orasidagi potensiallar ayirmasiga to‘g‘ri proporsional, iste'molchining qarshiligiga esa teskari proporsionaldir (2.1- rasm):

3 1

■0-

■&

4 2