0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. T. Turdiyev elektrotexnika va elektronika asoslari

uP=uL- uc =i (XL-x c).
Up kuchlanish f/Rjr kuchlanishning ko‘ndalang tashkil etuvchisi bo‘lib, reaktiv tashkil etuvchi deyiladi. Yuqorida
__I R

sf------ ------□ ------

-----------HK

1. 
   C
   

3.10- rasm.
32

www.ziyouz.com kutubxonasi

kompleks sonlar uchun yozilgan tenglamaning vektorlari yo‘nalishini hisobga olib yozamiz (3.10- rasm, b dagi vektor diagrammaga muvofiq).

Ukir = I R +J I = 1 ( j U = IZ.
bunda Z = R + j \ ( n L — — to‘la kompleks qarshilik,

• 
  
  

Xp =XL ~ X s = J ^toZ- — — zanjiming reaktiv qarshiligi.
Vektor diagrammadan hosil bo‘lgan AOB to ‘g‘ri burchakli uchburchak kuchlanishlar uchburchagi deyiladi. Uchburchakdan Pifagor qonuniga binoan quyidagini olamiz:
^kir = Ua + UP = I R ~ J i (XL - X c) = i Z.
Kuchlanishlar uchburchagidagi AOB ning tomonlarini, zanjirdagi tok kattaligi /g a bo‘lamiz va 3.11- rasmda ko‘r-satilgan uchburchakni hosil qilamiz. Bu uchburchak qarshi-liklar uchburchagi deyiladi. Bundan:
Z =R+J (XL~XC)=R+JX.
+ X Ua R u X P

cp = arctg — ; coscp=—2- = —; s in c p = - ^ - = - ^ .

^'kir ^'kir ^

Endi qarshiliklar R, XL, Xc parallel ulangan zanjirni ko‘rib chiqamiz.

3.12-rasmda ko‘rsatilgan zanjir uchun Kirxgofning birinchi qonuni asosida kompleks sonlar uchun tenglama yozamiz:
Bu toklarni Om qonuni bo'yicha ifodalaymiz:

6. 
   _ ^kir _
   

kir

K
Bu yerda #=-=■ — aktiv o‘tka-

K

zuvchanlik. 0 ‘lchash birligi

7. 
   I
   

M = _R - •jy - simens [sim].

3— M. T. Turdiyev

33

www.ziyouz.com kutubxonasi

b)