Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

М авж уд корхоналарда хом ашёлар сарфи ва таъминоти
Корхона
Буюм ишлаб чиқариш 
учун хом ашё сарфи
Қазиб олинаётган жойи
Бухородаги КЗ У -12 
аглопорит цехи
Соз тупрокдан 1 тонна 
— 1 м3 ашёга
Бухоро шаҳри жанубий 
чегарасидаги кон
Қамаши ғишт заводи, 
аглопирит цехи
Соз тупроқдан 1 тонна 
— 1м3 ашёга
Қамаши соз тупроқ 
жинслари
Қарши керамзит шағали 
заводи
0,6 м3 гил тупрокдан 1 м3 
керамзит шағали
Пачкамар кони
_
_
_
_
_
I/ * 11МГ
Д о п и о л л г п э д а ги
керамзит цехи
0,56 м3 аргиллит 
\
м3 
керамзит шағалидан
Сурхондарёдаги Бандихон 
кони
Фарғонадаги Олтиариқ 
КАИЧБ
0,6 м3 гил тупроқдан 
1 м3 керамзит
Бештепа кони
Нукус 9-КК даги 
керамзит заводи
0,581 м3 аргиллитдан 
0,6 м3 керамзит
Туркманистондаги Жебел 
кони
М еҳнат ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш
Тош жинсларини қазиб олиш ва уларни қайта ишлаб, турли 
қурилиш ашёлари тайёрлаш, курилиш-монтаж ишлари, таъмирлаш 
ва автомобил йўлларидан фойдаланишда техника хавфсизлигига 
риоя қилиш лозим. Бундай курилиш ишларида асосий эътибор 
ш овқин-сурон ва чангни камайтиришга қаратилиши зарур. Т о ш ­
ларни майдалаш ва туйиш да кўп миқдорда кр ем незем ( S i 0 2) 
чанглари чиқади. Бу эса инсон танасида силиказом касаллигини 
пайдо қилади. М асалан, гранит тошларини қайта ишлаганда (қазиб 
олиш, майдалаш, туйиш, силлиқлаш ва ҳ.к .) S i 0 2 чанглари 6 9 — 
75 % н и , кум тош да эса 9 3 —95 % ни таш кил этади. И ш чилар 
ишлаётган муҳитни тоза тутиш нафақат ишлаб чиқариш, ш унинг-
148

---

д е к , қурилиш нинг иқтисодий самарадорлигини ҳам ош иради. 
Ш овқинни камайтириш учун унинг йўлига ёғоч ёки товуш ўтказ- 
майдиган шитлардан тўсикутр қуриш талаб этилади. Қурилиш 
ашёларини қайта ишлашни автоматлаштириш, ш унингдек ию в- 
қинли технологияларнинг ўрнига узоқдан бошқарув тизимини 
жорий этиш керак.
Аксарият табиий тоғ жинсларини қазиб олиш очиқусулда олиб 
борилади. Бунинг учун фойдали тоғ жинси қатлами устидаги тупроқ 
қатлами олиниб бир жойга тўпланади. Кейин табиий тош қазиб 
ёки арралаб олинади. Қазиш ёки фойдали тош ашёларни ташиш 
ишларида банд ишчилар махсус шахсий чанг ёки шовқин ушла- 
гични ишлатишлари зарур.