Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

қилади. М агманинг бир қисми эса ер ю засига бошқа қатлам тари- 
қасида юқори ҳароратда оқиб чиқади ва газларга тўйинган ҳолда 
совийди. Ҳароратлар 'фарқи катта бўлганлигидан. магма совиш  
жараёнида парчаланади, натижада, сочилувчан доналардан ташкил 
топган серғовак, аморф тузилишли жинслар ҳосил бўлади. Бундай 
жинслар сочилувчан ёки ўзаро цементланиб қолган 
вулқон жинс­
лари 
деб аталади.
Ер қатламининг юзасида жойлашган тоғ жинслари \а р вақт 
атмосфера таъсирида (ҳароратнинг ўзгариши, ҳаво, сув ва бошқа 
омиллар) аста-секин емирила бошлайди, натижада. улар сочилув­
чан ёки чанг ҳолатига ўтади.
Порфирлар 
— кварц ва дала шпатининг майда донали мине­
раллар билан ўзаро зич ж ойлаш иш идан ҳосил бўлган ж инс. 
Минерологик таркиби бўйича гранитга ўхшайди. Порфирлар қизил- 
қўнғирдан кулранггача турли-туман тусда бўлади. У н и н г зичлиги 
2 4 0 0 — 2 6 0 0 к г /м 3, сиқилиш даги мустаҳкамлик чегараси 8 0 — 230
120

---

М П а га тенг. Порфирдан кошинлаш плиткалари тайёрланади, 
шунингдек, йўл қурилишида ҳам фойдаланилади.
Базальт 
— яширин кристалли, баъзан шишасимон тузилишга 
эга бўлган жинс (5 .5-р а см ). Ер юзасига кўтарилган жинслар ичида 
зичлиги энг катта (3 3 0 0 к г/м 3). Базальтни ишлаш кўп меҳнатталаб 
этади, аммо уни пардозлаш осон. Сиқилишдаги мустаҳкамлик чега­
раси 3 0 0 — 5 00 М П а га етади. Базальт харсангтош, шағал ва бошқа 
донали буюмлар тайёрлашда, шу билан бирга эритиб олинадиган 
буюмлар ва иссиқликни саьутовчи минерал пахта учун хом ашё 
сифатида ишлатилади.
Диабаз 
— дала шпати ва авгитдан ташкил топган кристалл жинс.