Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

нинг майдалик даражаси ортиши билан уларнинг солиштирма юзаси 
ҳам, кимёвий фаоллиги ҳам ортади. Масалан, солиштирма юзаси 
3000— 3500 см2/ г га тенг бўлган цемент бир кундан кейин 10— 13 %, 
4 5 0 0 —5000 см 2/ г майдалик даражадаги цемент эса 18 % атрофида 
сувни бириктиради.
Эстетик хоссалар. 
Меъморчилик шаклларининг инсон онгига 
руҳий таъсири ашёнинг эстетик хоссалари билан боғлиқ. Бунга 
ашёнинг ранги, шакли, фактураси, текстураси ва шу кабилар ки­
ради. Бу хОссалар бино ва иншоотлар фасадининг умумий кўркам- 
лилигини оширишда муҳим ўрин тутади.
Инсон сезиш ва ҳис қилиш туйғулари орқали ашё ёки бино- 
нинг эстетик ҳолатига баҳо беради.
Ёруғлик ҳар хил рангли нурларнинг йиғиндисидан иборат. Буни 
Исаак Ньютон 1666 йилда қуёш нурини махсус асбоб орқали ўтка- 
зиб кашф этган. У ок, экранда ранглар камалак ёйи тартибида жой- 
лашганлигини аниқлади. Қуёш нурининг таркибий қисмларга аж- 
ралишидан ҳосил бўлган ранг 
Ньютон спектри 
деб аталади. Спектр га 
қараб айрим ранглар ўртасидаги чегараларни аниқ кўрсатиб бўлмай- 
ди, чунки ҳар бир ранг секин бошқа рангга ўтиб кетади. Ш унинг
58

---

учун ҳам спектр узлуксиз дейилади. Спектрда егги асосий рангни 
ажратиб кўрсатиш қабул қилинган. Улар қуйидаги тартибда кетма- 
кет жойлашган: қизил, тўқ сариқ, сариқ, яшил, кўк, бинафша ва 
зангори ранглар.
Қурилиш ашёларининг рангларини икки турга ажратиш мум­
кин — 
ахроматик 
(рангсиз) ва 
хроматик 
(рангли). Ахроматик ран- 
гларга оқ ва қора ранглар, шунингдек, оқ ва қора рангларни ҳар 
хил нисбатларда аралаштириб олинадиган барча кулранглар кира­