Ў збе к и с то н рес п у бл и к аси олий ва ўрта м ахсус та ъ ли м вазирлиги


Д с голлчилар Ф ранциясининг таш ки сиёсати



Download 16,26 Mb.
Pdf ko'rish
bet41/105
Sana24.02.2022
Hajmi16,26 Mb.
#221521
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   105
Bog'liq
Eng yangi tarix (1945-2010 yillar) Kichkilov H.

Д с голлчилар Ф ранциясининг таш ки сиёсати
Д е Голл таш қи сиёсатда “Атлантик бирдамлик” гоя с и га ва дунё- 
ни икки марказдан туриб бош қариш сиёсати га қарши чикди. Унинг 
фи крича, Ф ранция - Гарб ва Ш арқ ўртасидаги мулоқотларда мухим 
роль ўйнай оладиган мамлакат. Д е Голлнинг бу йўли Ф ранция- 
СССР муносабатларининг яхш иланиш ига олиб келди. 1958-1959 
йилларда хукуматлараро муносабатлар янгидан фаоллаш ди ва 
икки давлат ўртасидаги иктисодий ал о кал ар янада кенгайди. 1960 
йилда Н. Х руш чевнинг Ф ранция га таш рифидан сўнг бу давлатлар 
ўртасидаги муносабатларда кескин бурилиш ю зага келди.
1966 йил Де Голлнинг С ССР га раем и й таш риф и Ф ранциянинг 
НАТО харбий тузил мае и дан чиқиш вакгига тўгри келди ва кат­
та сиёсий ш ов-ш увларга сабаб бўлди. 1959 йилда таш кил этилган 
Ф ранция-Ш арқий Европа қўмитаси саъй-ҳаракати билан Ф ран­
циянинг Ш арқий Европадаги социалистик мамлакатлар билан 
ал окал а ри яхш илаиди. Ф ранция биринчилардан бўлиб ГДРни тан 
олди. Д е Голл коммунистик режимлар билан ҳамкорликни ривож- 
лантириш жамиятни демократлаш тириш нинг энг самарали усули 
деб хисоблади.
60- йилларда Ф ранциянинг АҚШ билан муносабатлари сезилар­
ли дараж ада емонлаш ди. Де Голл Ф ранциянинг миллий хавфеизлиги 
бўйича мустақиллигини тўла таъминлаш энг мухим масалалардан 
деб хисобларди. Дастлаб. Де Голл НАТОдаги иттифоқчилари билан 
қарама-карш иликка бориш ии истамаган эди. Ф ранцуз дипломатияси 
НАТО таркибида “триумвират” - АҚШ , Ф ранция ва Бугок Британия
156


давлатларининг етакчилик гурухини таш кил этиш гоясини илгари 
сурди. Париж А Қ Ш дан I (АТОнинг ядровий кучларига я гона назорат 
ўрнатиш ф икр и дан воз кечишни талаб килди. 60- йиллар бош ларида 
Берлин ва Кариб инкирозлари туфайли халкаро вазиятнинг кескин- 
лаш иш и, сиёсий та ш аббу с л а р н и н г муваффакиятсизликка учраши 
Д е Голл ни мустакил равиш да Ф ранциянинг миллий хавфсизлигини 
кучайтириш га мажбур килди. 1962 йилда ядро куроллари тизимини 
такомиллаш тириш бўйича олиб борилган музокараларда Буюк Бри­
тания ф ранцузларнинг миллий ядровий кучларни хамкорликда ту­
зиш тўгрисидаги лойиҳасини рад этди ва, аксинча. А Қ Ш нинг НАТО 
таркибида кун томонлама ядровий кучларни тх'зиш тўгрисидаги так- 
лиф ини куллаб-кувватлади.
1963 йилда Франция “атлантик бирдамлик” йуналиш идан ба- 
тамом воз кечди ва мустакил “ядровий кучни” тузиш га киришди. 
Атом сувости кемалари ва 3 мин г км гача радиусдаги “Ер-ер” типи- 
даги ядровий ракета л арии олиб учадиган “ Мираж-1 V -2 ” самолёт- 
ларини ишлаб чикариш ишлари бош ланиб кетди. 1964 йил и юл да 
бўлиб утган матбуот конференциясида Де Голл Ф ранциянинг ядро­
вий мамлакатга айланганлиги хаки да тантанали баёнот берди. Ке- 
йинги йилда Ф ранция АҚШ назорати остида бўлган харбий-сиёсий 
тизим лардан аста-секин чикиб кета бош лади. 1965 йилда Франция 
СЕАТО Кенгаши йигилиш ларида қатнаш иш ни тухтатди. Бу эса, уз 
навбатида, Ф ранциянинг СЕАТОдан чикканлигини англатар эди. 
1966 йил мартида француз Ҳукумати НАТОнинг харбий таш килоти- 
дан чикиш тўгрисида Баёнот берди. НАТО рахбариятига киска вакт 
ичида Ф ранция худудларида ж ойлаш тирилган 40 минглик АҚШ
ва Канада харбийларини олиб чикиб кетиш талаби кўйилди. 1967 
йилда Ф ранция Қ>ролли Куч лари Бош ш табининг бошлиги генерал 
111. А йере томонидан мамлакатнинг янги харбий доктринаси ишлаб 
чиқилди. Унга кура, ядровий кучлар миллий хавфсизликнинг та- 
янчи хисобланди. Бу куролни уруш бош лаш учун эмас, балки у ни 
тухтатиш учун ишлатиш кўзда тутилди. Бу доктрина “барча азимут- 
лар бўйича мудофаа” деган ном ни олди.
Д е Голл ЕИ Ҳ нинг миллатларни бошкарувчи таш килотга айлани- 
ш ига карши чиқди ва “Европа - я гона В атан” шиорини илгари су­
риб, М устакил Давлатлар Ҳ амдўстлигини тузиш ни ёқлади. “Европа” 
туш унчасига Атлантикадан Уралгача бўлган худудни киритиш ни та­
клиф этди. “ Европа - я г она Ватан” концепциясини тараккий этти- 
риш давом ида француз дипломатияси 1960 йилда “Ф уш е реж аси”
,5 7


лойиҳасини илгари сурди. Унга кўра, Европадаги “олтилик” давлат­
лар НАТОга бўйсунмаган холда, Европанинг хав(|)сизлик тизимини 
ишлаб чиқиши, таш ки сиёсатни координация қилиш и, иктисодий 
жиҳатдан ривожланиш стратегиясини биргаликда ишлаб чикиш 
орқали интеграцион жарасиларии чуқурлаш тириш и кўзда тутил- 
ган эди. “Ф уш е реж аси” га кура, келгусида Европа давлатларининг 
Иттифокини тузиш истиқболи бор эди. Бу иттиф оқнинг аъзолари уз 
мустақилликларини сақлагани холда, жаҳон саҳнасида ягона куч си­
фатида намоён бўлиш лари лозим эди. Аммо Ф ранциянинг ЕҲдаги 
шериклари НАТОга n y iy p етказиши мумкин бўлган бу лойихани 
рад этдилар. “Ф уш е реж аси” барбод бўлгач, Дс Голл Европадаги ЕҲ 
тизим ининг давлатлар устидан назоратининг кучайиш ига карши ку- 
рашди. 1965 йилда Де Голл Европа комиссиясининг раиси В. Холь- 
ш тейнииг ЕҲнинг ваколатларини ош ириш и хакидаги реж асини 
катти к коралаб чикди.
Европа Ҳ амдўстлигидаги шериклари ичида Д е Голл ГФ Р канцле- 
ри К. Аденауэрнинг тутган позициясини юкори бахолар эди. Ф ран­
ция дипломатияси томонидан “ П ариж -Б он н ” ўқига дунё сиёсатида, 
айникса, Европада энг асосий куч сифатида қаралар эди. 1963 йилда 
француз-олмонлар ўртасида хамкорлик тўгрисидаги Ш артноманинг 
имзоланиш и иккала давлатнииг якинлаш иш и натижаси бўлди. Аммо 
ГФРда канцлер лавозим ига Л. Эрхарднинг келиши ва таш ки сиёсат­
да атлантик йўналиш нинг кучайиши оқибатида хар иккала давлат 
ўртасидаги ал о кал ар заифлаш иб кетди.
Де Голлнинг хокимият тепасига келган вақти мураккаблигига 
карамасдан. унинг таш қи сиёсатида мустамлака масаласи биринчи 
ўринда турмас эди. П резидентнинг кўпгина сафдош лари унга Ж а­
зоир муаммосига бархам бера оладиган, империянинг парчаланиб 
кетиш ини тўхтатиб коладиган қаттиққўл киши сифатида қарарди. 
Бирок Д е Голлнинг энди анъанавий колониализм даври бархам 
топганига ишончи комил эди. У учинчи дунё мамлакатлари билан 
бўладиган ўзаро алокаларнинг иккала томон учун хам фойдали 
иқтисодий алоқалар бўлиш ини Ф ранциянинг хар кандай давлатнинг 
ўз тақдирини ўзи белгилаш ига бефарк карамайдиган ва, керак бўлса, 
ёрдам берадиган давлат сифатида танилиш ини истар эди.
1958 йилги конституцияга кўра. Ф ранция Иттифоки “Ҳ амдўстлик" 
деб ўзгартирилди. Ҳамдўстлик суверен давлатлар ихтиёрий бир- 
лаш увидан таш кил топиб. хар бир аъзо давлат тўла мустақиллик 
олиш и ва таш килотдан эркин чикиб кетиш ххкл кига хам эга бўдди.
158


Ҳ амдўстлик таркибига кирмоқчи бўлган давлатлар умумхалқ рефе- 
рендумлари асосида кабул килинадиган бўлди. Ф акатгина Гвинея 
ун га аъзо бўлиш дан воз кечди ва 1958 йил I октябрда мустакил дав­
лат бўлиб чикди. Тез орада таш килотга аъзо давлатлар Ҳ амдўстлик 
сафидан бирин-кетин чикиб кета бошлади. 1960 йил январида Ка­
мерун, сал кейиирок Того, Ф ранция Экватори ва Гарбий Африкаси 
таркибига кирувчи бош ка давлатлар хам мустакилликка эришди. 
“ Африка йили’' сифатида тарихга кирган 1960 йилда Ф ранциянинг 
Африкадаги мустамлакаларидан 14 таси мустакил бўлди. Аммо 
голлчилар ҳукум атининг тадбиркор ва пухта сиёсати туфайли, Ф ран­
ция бу худудларда ўзининг иктисодий ва сиёсий нуфузини нафакат 
саклаб колди, балки янада мустахкамлаш га эриш ди. Конституция- 
даги “Ҳ амдўстлик” тўғрисида”ги Низом (конун) 1995 йилга келиб 
там омила бекор килинди.
Ф ранциянинг учинчи дунё мамлакатлари билан муносабатлари­
нинг яхш иланиш ида Ж азоирдаги низонинг бархам топиш и мухим 
ахамият касб этди. Гох Ж азоир миллатчилари, гоҳ “Ультра" томо­
нидан амалга ош ирилаётгаи хар кандай экстремистик ҳаракатларни 
тугатиш учун каттикқўллик билан курашаётган Д е Голл бу масалани 
ҳукукий йўл билан ечишга тайёргарлик кўра бошлади. 1959 йилнинг 
октябридаёк П резидент Ж азоир муаммосини. ж азоирликларнинг 
ўз тақдирларини ўзлари белгилаш и тўғриеида баёнот берди. Бунга 
карш и “Ультра" янги экстремистик ва зулмкорлик харакатлари билан 
ж авоб берди. 1960 йил январ ойида Ж азоир пойтахтида “баррикада- 
лар хаф таси” номини олган фитнага уриниш бўлиб ўтди. 1961 йил 8 
январда Ф ранция Ҳукумати “Ж азоир ўз тақдирини ўзи белгилаши 
тўғрисида’Ти масалани референдумга кўйди. Бу лойихани қўллаб- 
кувватлаб 75% сайловчи овоз берди. Бу воқелар туфайли “Ультра” 
давлат тўнтариш ини амалга ош ириш га уриниб кўрди. Улар 22 
апрелда Ж азоирга дислокация (ж ойлаш тирилган) килинган харбий 
қўш инлар ёрдамида Ж азоир пойтахтини эгаллаб олиш ди ва Ф ран­
ция П резидентининг ағдарилганини эълон қилиш ди. Ф итнага Са- 
лан, Жуо, Ш аль ва Зиллер каби генераллар бош чилик килди. Ҳатто 
метрополияга Ж азоирдаги харбий кисмлардан десан т ташла£и хавфи 
хам пайдо бўлди. Ҳукуматга содик бўлган харбий кучларнинг Ж азо­
ирга таш ланиш и билан фитнага бархам берилди.
Д еярли бир йил мобайнида олиб борилган музокаралардан сўнг, 
1962 йил 18 мартда Ф ранция Ҳукумати ва Ж азоир М иллий Озод- 
лик харакати ўртасида “Эвиан” Битими имзоланди. Унга кўра, ўт
159


очиш тўхтатилди, Ж азоир ўз такдирини ў зи ^ ел ги л а й д и ган бўлди 
ва келажакда Ф ранция-Ж азоир уртасидаги м уносабатларнинг 
қонун-қоидалари ишлаб чиқилди. 1962 йил 1 ию лда Ж азоирда 
утказилгаи референдумдан сунг француз хукумати бу мамлакатнинг 
мустақиллигини расман тан олди. Ж азоирдаги инқирознинг бархам 
топиш и Ф ранциянинг араб мамлакатлари билан алоқаларининг кен- 
гайиш ига туртки бўлди. 60- йилларнинг иккинчи ярмида Ф ранция­
нинг учинчи дунё сиёсатида бу йўналиш устивор бўлиб қолди.

Download 16,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   105




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish