*/ V /*v • •.* • j menejment nazariyasi 0‘quv qollanma 0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

chizma. Ishlab chiqarish korxonalarida rahbar 
mehnatining asosiy o‘rnini belgilaydigan elementlar 
Bugungi  kunga  kelib,  rahbar  mehnati  yanada  keng  miqyosdagi 
jarayonlar,  ya’ni  modemizatsiya  va  diversifikatsiya  jarayonlarini  tushungan 
holdagi boshqarishni tashkil etishdan iborat.
 
Ishlab  chiqarish  korxonalarida  rahbar  shaxs  korxonani  boshqarib 
borganda  mazkur  korxonadagi  ish  faoliyatiga  bogiiq  barcha  jarayonlarda 
ishtirok etishga harakat qilishi kerak.
 
Ishlab  chiqarish  korxonalarining  boshqaruvi  tizimida  rahbaming 
mehnati  muhim  o‘rin  egallaydi.  Bu  esa,  o‘z  harakteri  bo‘yicha-siyosiy  va 
klassik  faoliyatidir.  Har  bir  rahbar  o‘z  mehnatini  tashkil  etar  ekan,  xo'jalik 
yuritish  faoliyatiga  bogiiq  jarayonlarda  o‘z  fikriga  tayanib  ishlaydi. 
Xodimlami  boshqarishda  ularga  meyoriy  hujjatlarda  q.  qihngan  talablar 
 

---

186 
 
darajasida  ko‘rsatmalami  berib  boradi.  U  xo',V  yuritish  va  boshqarish 
tizimida  xodimlar  bilan  doimiy  aloqalar  о‘гц  I  boradi.  Boshqacha  qilib 
aytganda,  ishlab  chiqarish  korxonalarida  rahhX  shu  korxona  jamoasining 
ilg‘or  kishisi  bo‘lib,  u  o‘zi  boshq’  borayotgan  korxonaning  foydasini 
ko‘zlovchi va korxona sha’nini hirr,, qiluvchi shaxsdir.
 
Ishlab chiqarish korxonalarining rahbari o‘zining boshq
;|
 apparatiga, 
kasaba tashkilotiga suyangan holda va ulaming yoryuritib boradi. Boshqacha aytganda ular bilan o‘> yaqindan munosabatlar 
o‘matib o‘z faoliyatini yuritib boradi. Mah^V boshqaruv organlari va 
hokimlik tomonidan belgilangan chora-tadbirk bevosita qataashib boradi va 
davlat tomonidan belgilangan , topshiriqlami bajarishga yordamlashadi. Olib 
borilgan tadqiq^;, natijasidagi kuzatishlardan ma’lum bo‘ldiki, ishlab chiqa, 
korxonalarining rahbarida boshqa xodimlarga nisbatan olganda fk\ jihatdagi 
fazilatlar bor. U boshqaruv qarorlarini ishlab chiqishida, j, qilishida va 
ulaming bajarilishini nazorat qilishida xalqaro etika qon’ qoidalariga amal 
qilib, madaniy ahloqiy tamoyillarga rioya qiladiA shaxs hisoblanadi.
 
Ishlab chiqarish korxonalari rahbarlarining funksiyalari va vakolati 
quyidagilardan iborat:
 
-
 
kundalik va kelajak rejalarini amalga oshirishni ta’minlaydi;
 
-
 
ta’sischilar umumiy yig‘ilishining qarorlarini amalga oshiriu 
ta’minlaydi va hisobot beradi;
 
-korxona mulki va mablag‘ini mazkur Ustav chegarasida ta’sischilar 
umumiy yig‘ilishining qarorlariga asosan boshqaiVs korxona nomidan 
ishonchnomasiz shartnomalar tuzadi va ularnii ijrosini ta’minlaydi;
 
-
 
korxonaning shtat ro‘yxatini tuzadi va tasdiqlaydi;
 
-
 
mazkur Ustavda ko‘rsatilgan vakolatlari doirasida tashkilot] 
korxonalar, shuningdek, ta’sischi davlatlar va uchinchi davlatlar bj^ korxona 
ish faoliyatining barcha yo‘nalishlari bo‘yicha korxona погщД ish olib 
boradi; '
 
-
 
ta’sischilaming  umumiy  yig‘ilishi  tomonidan  o‘matilgan  tartibla, 
asosan moliyaviy yil oxirida yillik balans, hisobot va moliyaviy reja ulaming 
bajarilishi  hisobotini  tayyorlaydi  va  ulami  ta’sischilam,  umumiy  yig‘ilishi 
tasdigiga taqdim etadi; 
5
 
-
 
kvartal balansi va operativ hisobot tayyorlaydi;
 
-
 
turli  xil  shartnomalami  va  boshqa  huquqiy  aktlami  bajaradi, 
ishonchnomalar  beradi,  banklarda  korxonaning  hisob,  valyuta  va  boshqa 
hisob raqamlarini ochadi;
 
-korxona xodimlari ishini tashkillashtiradi;
 
-
 
korxona  xodimlari  bilan  mehnat  shartnomalarini  tuzadi  va  bekor- 
qiladi, mehnat normalari va hajmini, moliyaviy va boshqa xil rag‘batlantirish 
choralarini o‘matadi, intizomiy jazo choralarini ko‘radi;
 

---

187 
 
-korxonaning  mol-mulkini,  shu  jumladan,  uning  pul  mablagiarini 
ta’sischilaming  umumiy  yig‘ilishi  qarorlarida  belgilangan  doirada  tasarruf 
etadi;
 
-Ustavda ko‘rsatilgan va ta’sischilaming umumiy yig‘ilishi hal qiladigan 
masalalardan  tashqari  korxona  maqsadlarini  amalga  oshirish  uchun  zarur 
bo‘Igan boshqa masalalami yechishga haqli.
 
Yuqoridagilar  dan ko‘rinadiki,  ishlab  chiqarish korxonalari  rahbarining 
ish  bilan  bogiiq  vaziyatlarda  uning  toiaqonli  faolligini  ko‘rish  mumkin. 
Maiumki,  yirik  korxona  va  tashkilotlarda  rahbar  mehnatini  tashkil  etish 
o‘ziga  xos  murakkab  jarayon.  Bozor  munosabatlari  sharoitida  barcha 
iqtisodiy munosabatlar bozor muhitidagi talab va taklif o‘zgarishlaridan kelib 
chiqilganligi  uchun  korxonalardagi  xodimlami  yillik  dinamikasi  ham  ish 
bemvchi va ishga joylanuvchining kelishuvlariga bogiiq.