" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I



Download 17,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet83/702
Sana02.01.2022
Hajmi17,78 Mb.
#307312
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   702
Bog'liq
Одилқориев Х.Т. Давлвт ва ҳуқуқ назарияси.Дарслик (1)

Sivilizatsiyaviy 

( m a ’rifiy) 

yondashuv

  formatsiyali  yondashuvni  to ‘liq 

rad  etm agan  holda,  davlat  tipologiyasini  m am lakatlar  erishgan  taraqqiyot 

darajasiga  bog‘liq  ekanligiga  asoslanadi.  Sivilizatsiyaviy  yondashuv  sinfiy 

yondashuvdan  ancha  keng.  M a’rifiy  tipologiyada  davlat  sivilizatsiya  m ah- 

suli  sifatida  nam oyon  b o ‘ladi.

Bu  yondashuvning  ko‘zga  ko‘ringan  vakili  A.  Toynbidir.  Uning 

fikricha,  sivilizatsiya  — jam iyatning  milliy,  diniy, ju g ‘rofiy  va  boshqa  bel- 

gilarining  yaxlitligi  bilan  ajralib  turadigan  m uayyan  holatidir.  Unga 

binoan,  davlatlar  xronologik,  genetik,  ju g ‘rofiy,  hududiy,  diniy,  iqtisodiy 

asoslar  va  hokazo  m ezonlarga  ko ‘ra  tiplarga  ajratiladi.

D avlatlarni  hududlarining  hajmiga  qarab  katta,  o ‘rta  va  kichik  davlat­

larga  b o ‘lish  m um kin.  K atta  hududli  davlatlarga  Rossiya  Federatsiyasi, 

A Q SH ,  Xitoy,  H indiston  va  M eksika  kabi  davlatlarni  misol  qilsak,  o ‘rta 

hajmli  hududdagi  davlatlarga  0 ‘zbekiston,  Fransiya,  G erm aniya,  Ispaniya 

kabi  davlatlarni  olish  m um kin.  Kichik  davlatlar  qatoriga  Kipr,  D aniya, 

V atikan  kabi  davlatlarni  ko‘rsatish  m um kin.  D avlatni  izohlashga  tarixiy 

nuqtai  nazardan  yondashuv  asosida  ularni  qadim iy,  o ‘rta  asr  va  hozirgi 

zam on  davlat  turlariga  ajratsa  b o ‘ladi.

Q adim iy  davlatlar  Y evropada  m iloddan  avvalgi  IX—VII  asrlarda 

mavjud  b o ‘lgan.  0 ‘rta  Osiyo  hududida  ilk  davlatlar  sifatida  dastlab  K atta 

X orazm ,  S o ‘g ‘d,  Q ang‘  va  Baqtriya davlatlari  paydo b o ‘lgan.  0 ‘rta asrlarga 

0 ‘zb ekisto n   h u d u d id a   paydo  b o ‘lgan  va  rivojlangan  Som oniylar, 

Q oraxoniylar,  Saljuqiylar  va  A shtarxoniylar  davlatlari  misol  b o ‘la  oladi. 

Hozirgi  zam on  davlat  turlari  sifatida,  ayni  vaqtda,  rivojlanayotgan  0 ‘zbe- 

kiston,  Q ozog‘iston,  Q irg‘iziston  kabi  davlatlarni  ta ’kidlab  o ‘tish  mum kin.

Tarixiy  va  m adaniy  rivojlanishiga  ko ‘ra  esa  davlatlar  dehqonchilik

77



DAVLAT  VA  H U Q U Q   NAZARIYASI

bilan  shug‘ullanuvchi  (agrar)  va  sanoat  bilan  shug‘ullanuvchi  (industrial) 

davlatlarga  b o ‘linadi.  Agrar  davlatlarning  aksariyati  Osiyo  hududida  joy- 

lashgan  b o ‘lib,  ushbu  davlatlar  xalqlarining  turm ush  tarzi  va  hayot 

kechirish  manbayi  asosan  qishloq  xo‘jaligi  bilan  shug‘ullanishga  m oslash- 

gan.  Sanoat  bilan  shug‘ullanuvchi  davlatlar  sifatida  ko ‘proq  Yaponiya, 

AQSH  va  Yevropa  m am lakatlarini  qayd  etish  m um kin.  0 ‘zbekiston 

Respublikasi  sanoatlashgan  agrar  davlat  tipiga  kiradi.

M a’rifiylik  tavsifiga  ko‘ra,  davlatlar  —  Sharq  va  G ‘arb  tiplariga 

boNinadi.  Sharq  davlatlariga  Osiyo  hududida joylashgan  davlatlarni,  G ‘arb 

davlatlariga  Yevropa  m intaqasi  m am lakatlarini  k o ‘rsatish  m um kin.

M am lakatning  iqtisodiy  rivojlanishi  va  aholi  jo n   boshiga  to ‘g ‘ri 

keladigan  yillik  yalpi  ichki  m ahsulotning  (Y alM )  hajmi  b o ‘yicha  yuksak 

darajada  rivojlangan  (Lyuksem burg,  Shveytsariya,  Y aponiya,  A m erika), 

o ‘rta  darajada  rivojlangan  (R ossiya,  Q ozog‘iston,  0 ‘zbekiston)  va 

“qashshoq”  (Efiopiya,  N igeriya,  K ongo,  Malavi)  davlatlarga  b o ‘linadi.

M a’rifiy  tipologiyaning  ijobiy  jihatlari,  birinchidan,  m a ’lum   sharoit- 

lardagi  m adaniy  om illar  tipologiyaning  asosiy  m ezoni  qilib  olinadi, 

ikkinchidan,  m a ’naviy  m ezonlarning  ko‘pligi,  m uayyan  sivilizatsiyaning 

o ‘ziga  xos  xususiyatlari  tipologiyani  aniq  am alga  oshirishga  im kon  be rad i.

78



IV  B O B .   D AVLATN IN G   SHAKLLARI


Download 17,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   702




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish