" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

8) 

Psixologik  nazariya. 

Davlatni  vujudga  kelishining 

psixologik

 

nazariyasi

  tarafdorlari  jamiyat,  davlat  va  huquqning  asosini  insonlarning 

ruhiyatidan  izlaydilar.  Psixologik  nazariya  asoschilari  bo‘lib  T.Tardu,

F.Gidding,  L.I.Petrajitskiy  hisoblanadi.  T.Tarduning  fikricha,  kishilik 

jamiyati  taraqqiyoti,  iqtisodiy,  siyosiy,  tarixiy,  madaniy taraqqiyot  birlam- 

chi  omil  hisoblangan  kashfiyotlar  va  ajdodlar  merosiga  taqlid  bilan  belgi- 

lanadi.  Insonlarning  ijtimoiy,  siyosiy  va  huquqiy  hayotidagi  har  qanday 

kashfiyotlari  mohiyatini  ijtimoiy  qarama-qarshiliklarni  hal  etish  vositasi 

tashkil  etadi.

Psixologik  nazariya  tarafdorlari jamiyat  va  davlatni  insonlarning  ruhiy 

uyushmasi  sifatida  ham  talqin  etadilar.  Unga  ko‘ra,  huquqning  negizi 

bo‘lib  individual  ong  hisoblanadi.  Davlat  hokimiyati  biror-bir  kishining

55

---

DAVLAT  VA  H U Q U Q   NAZARIYASI

irodasi  emas,  balki  fuqarolarning  davlatga  bog‘liqligi  to ‘g ‘risidagi  ruhiy 

tasavvurlaridan  kelib  chiquvchi  kuchdir.  Davlat  mustaqil  majburlov 

hokimiyatiga  ega  b o lg a n   ijtimoiy  uyushma  kabi,  huquqni  amalga  oshirish 

vositasi  sifatida  vujudga  keladi.

Shunday  qilib,  jamiyat  kishilarning  muayyan  aloqalar  tizimi  bilan 

o ‘zaro  bog‘langan  uyushmasi  b o ‘lib,  davlat  va  huquqdan  oldin  vujudga 

kelgan.  Davlat  murakkab  ijtimoiy-siyosiy  hodisa  sifatida  uzoq  taraqqiyot 

yo‘lini  bosib  o ‘tgan.  Davlatning  vujudga  kelishi,  shakllanishi  va  taraqqi­

yoti  turli  yondashuvlar  asosida  yoritilgan.  Bunda  u  yoki  bu  yondashuvni 

mutloqlashtirmay,  ularning  ham  ijobiy  va  ham   salbiy  tom onlarini  o ‘rga- 

nish  m uhim   ahamiyatga  ega.