" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

Ikkinchidan,

  h u q u q   norm asi  tartibga  solinadigan  ijtimoiy  m u n o s a b a t­

larning  m o d e li  sifatida  n a m o y o n   b o i a d i .

M odellashtirish  —  bu  o n g d a   ijtimoiy  reallikning  andozasini  i n ’ikos 

etish,  vujudga  keltirish  y o i i   bilan  tabiiy  va  ijtimoiy  hodisalarni  idrok  etish 

jarayonidir.  Q o n u n   ch iqaruvchi  organ  “ o n g id a ”  shakllantirilgan  ijobiy 

x u lq - a t v o r n in g   n a m u n a v iy   v a ria n tla ri,  ijtim oiy  h o d is a la r   haqidagi 

tasavvurlar  m odeli  shaklida  ifodalanadi.  M o d eln i  ifodalash  vositalari  turli- 

tu m a n :  tabiiy  til  vositasi,  form ulalar,  konstruksiyalar,  raq am lar  va  hoka- 

zolardir.

H u q u q iy   n o rm a   faqat  xulq -atv o r  em as,  balki  ijtimoiy  m u n o s a b a tla r­

ning  holati,  ularning  xususiyatlari,  obyektiv  va  subyektiv  tarkiblarini  ham  

m odellashtiradi.  B un d a  u  huqu q iy   holat  va  tu s h u n c h a la r,  huquqiy  ta rtib ­

ga  solish  chegaralari,  usullari,  prinsiplari  haqida,  h u q u q q a   muvofiqlik  va 

h u q u q q a   zidlik,  huquqiylik  va  n o huquqiylik  h aqida  axborot  yetkazadi. 

Ijtim oiy  m u n o sab atlarn in g   m odeli  sifatida  n o rm a tiv -h u q u q iy   hujjatda 

m u s ta h k a m la n g a n   yuridik  n o rm a la r  ijtimoiy  voqealikning  yaxlit  m a n -

261

---

DAVLAT  VA  HU Q U Q   NAZARIYASI

zarasini  aks  ettiradi.  S hu n in g   u c h u n   h a m   h a r  q an d ay   m a m la k a t  va  davr- 

ning  q o n u n c h ilik   yodgorliklarini  o ‘rganish  -   shu  d avr  davlati,  ja m iy a ti  va 

hayoti,  tu rm u sh i  va  hu q u q i  h aqida  a n c h a   ishonchli  axborot  beradi. 

H u q u q   norm asi  o ‘zidagi  mavjud  axborot  va  ijtimoiy  m u n o sab atlarn i 

m odellashtirishda  alohida  ah am iy at  kasb  etishi  tufayli  ijtimoiy  m u n o ­

sabatlarni  tartibga  solish  im koniyatiga  ega.  U   ijtimoiy  m u n o s a b a tla rn i  aks 

ettirganligi  bois  unga  m u a y y an   m a z m u n   va  ifodalash  shakli  xos  b o i a d i .

Uchinchidan,

  ijtimoiy  ja rayonlar,  h o latlar  va  aloqalarning  ta krorla- 

nishi  tufayli  h u q u q   norm asi  u larning  tipikligini  aks  ettiradi  h a m d a   m us- 

tahkam laydi.

O d atd a,  tip  jih a tid a n   m ansublik  mavjud  m unosab atlarg a  xos  b o ‘ladi, 

lekin  u  yangidan  shakllanayotgan,  kelgusida  ta krorlanib  turishi  ehtim o l 

tutilgan  ijtimoiy  aloqalarga  h a m   taalluqli  b o i i s h i   m um k in .