" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

4 - § .  Ja m o a t  birlashm alari  va  davlat  organlarining

 

o ‘zaro  m unosabatlari

0 ‘zb ek isto n   R espublikasida  faoliyat  k o ‘rsatayo tgan   ja m o a t  b irlash ­

m a larin in g   h u q u q iy   h o la ti  0 ‘zb ek isto n   R espublikasining  K onstitutsiyasi 

va  q o n u n la ri  bilan  belgilanadi.  Ju m la d a n ,  “ 0 ‘zbekisto n  R espublikasining 

ja m o a t  b irlash m alari  t o ‘g ‘risid a”gi,  “ N o d av lat  n o tijo ra t  tashk ilotlari 

t o ‘g ‘risid a”gi  va  0 ‘zbekisto n  R espublikasining  “ K asaba  uy ush m alari, 

u la rn in g   h u q u q la ri  va  faoliyatlarining   kafolatlari  to ‘g ‘risid a”gi  q o n u n la rd a  

ja m o a t  b irlash m ala rin in g   h u q u q la ri,  u la rn in g   m aq sadlari,  ish  fao liyatining 

shakllari,  tu zilish   ta rtib i  m u sta h k am lan g an .

0 ‘zb ek isto n   R espu blikasining   fu q aro lari  o ‘zlarin in g   davlat  va  jam iy at 

ishlarid a  q atn ash ish   h u q u q in i  ja m o a t  birlash m alarig a  uyushgan  h o ld a 

am alg a  o sh irad ilar.  J a m o a t  b irlash m alarin in g   faoliyati ju d a   keng  so halarni

169

---

DAVLAT  VA  HU Q U Q   NAZARIYASI

o ‘z  ichiga  oladi.  U larn in g   h u q u q la ri,  h ar  b ir  ja m o a t  b irlashm asinin g 

nizom i  va  b o sh qa  h u q u q iy   h u jjatlard a  k o ‘rsatilgan.

Ja m o a t  b irlash m alarin in g   nizo m lari  davlat  to m o n id a n   ro ‘yxatga  o li- 

nadi.  N izo m larn i  r o ‘yxatga  olish  tartibi  ja m o a t  b irlash m alari  to lg lrisidagi 

q o n u n n in g   11-m o ddasida  k o ‘rsatilgan.  M asalan ,  0 ‘zbekisto n  R esp u b ­

likasida  am al  qiluvchi  xalqaro   ja m o a t  ta sh k ilo tlari,  respublika  viloyat- 

lararo   b irlash m ala rin in g   n izo m lari  0 ‘zb ek isto n   R espublikasi  A dliya 

vazirligida  ro ‘yxatga  olinadi.

V iloyat,  tu m a n ,  sh ah ar,  posyolka,  qishlo q  h u d u d id a   yoki  ikki  va 

u n d a n   ortiq  tu m a n ,  sh ah ar,  posyolka,  qishlo q  h u d u d id a  faoliyatini  a m a l­

ga  oshirad igan   ja m o a t  b irlash m alarin in g   n izo m lari  esa  viloyat  adliya 

b o sh q arm alarid a  ro ‘yxatga  o lin ad i.  Ja m o a t  b irlash m alari,  u larn in g  n iz o m ­

lari  ro ‘yxatga  oling an  k u n d an   bo shlab,  o ‘z  fao liyatlarini  am alga  o sh ira d i­

lar  va  yuridik  shaxs  deb  ta n   olinadilar.  Ja m o a t  birlashm alari  n izo m larid a, 

dastu riy  va  b oshqa  hu jjatlarida  belgilangan  m aq sad lar,  vazifalarni  am alga 

oshirish  u ch u n   o ‘z  m aq sadlari  va  faoliyati  to ‘g ‘risidagi  ax b o ro tn i  erkin 

ta rq a tad ilar,  q o n u n d a   n aza rd a  tu tilg an   h o llard a  va  ta rtib d a   esa:

—  davlat  hokim iyati  va  b o sh qaru v  org an larin i  sh ak llan tirish d a  q a t- 

nashadilar;

—  davlat  hokim iyati  va  b o sh qaru v  o rg an la rin in g   q aro rlarin i  tay y o r- 

lashda  ishtirok  etadilar;

—  davlat  va ja m o a t  o rg an larid a  o ‘z  a ’zolari  (q atn a sh c h ila ri)  n o m id an  

ish  y u ritad ilar  va  u la rn in g   m a n fa atlarin i  him o ya  qiladilar;

—  0 ‘zbekiston   R espublikasi  q o n u n la ri  va  b o sh qa  h u q u q iy   h u jjatlard a, 

ja m o a t  b irlash m alarin in g   d astu rlari  va  n izo m larid a  k o ‘rsatilgan  b o sh q a 

vakolatlarni  am alga  o shiradilar.

S h u n d ay   qilib,  0 ‘zb ek isto n d a  ja m o a t  b irlash m ala rin in g   davlat  va 

ja m iy a t  ishlarini  b osh qarishga  fu q aro larn i ja lb   qilib,  u la r  ishtiro kid a  davlat 

va  ja m iy atn i  rivojlantirishga  hissa  q o ‘shish  u c h u n   to ‘liq  im k o n iy atlar 

yaratilgan.

Ja m o a t  birlashm alari  to ‘g ‘risidagi  q o n u n d a   u larni  tu zish   va  faoliyatini 

to ‘xtatish  tartibi  h am   k o ‘rsatilgan.  Ja m o a t  birlashm asi  k am id a  o ‘n  n afar 

fu q aro n in g   tash abb usi  bilan  tuziladi.  J a m o a t  birlash m asini  tuzish  ta sh ab -

170

---

VII  B O B .   DAVLAT  V A   JA M IY A T N IN G   SIYO SIY  TIZIM I

bu skorlari  ta ’sis  syezdini  (ko nferensiyasin i)  yoki  u m u m iy   yig‘ilishini 

o ‘tk azad i,  u n in g   n izom i  ( o ‘zga  asosiy  hujjati)  q abul  qilin ad i  va  rah b ar 

org an lari  tuzilad i.  Q o n u n g a  m uvofiq,  n afaq at  0 ‘zb ek isto n   fuqarolari, 

balki  c h e t  el  fu qaro lari  va  fuqaroligi  b o ‘lm ag an   shaxslar  h am   ja m o a t  b ir­

lashm alarig a  a ’zo  etib   qabul  q ilin ad ilar.  F aq at  18  yoshga  to i g a n   fu q aro ­

lar  R espublika  siyosiy  partiy alarig a  a ’zo  b o ‘lish  h uq u q ig a  egadirlar.

P artiy alar  o ‘z  a ’zo larin in g   siyosiy  irodasini  ifodalab,  davlat  hokim iyati 

va  b o shq aruv   o rg an larin i  tu z ish d a  ishtirok   e tish n i,  sh u n in g d ek   respublika 

O liy  M ajlisi  va  X alq  d e p u ta tla ri  kengashlariga  saylangan  o ‘z  vakillari 

orq ali  h ok im iyat  o rg an larin in g   faoliyatida  q atn ash ish n i  asosiy  vazifa  qilib 

q o ‘yadilar.  U larn in g   dasturiy  hujjatlari  boNadi  va  b u n d ay   hujjatlar  m a t- 

b u o t  orqali  o m m a n in g   e ’tib orig a  havola  qilinadi.  O 'z b ek isto n   R espu b­

likasining  h a r  b ir  fuqarosi  o ‘zi  xohlagan   siyosiy  partiyaga  a 'z o   b o ‘lib, 

o 's h a   p artiy a  o rq ali  o ‘z  siyosiy  irodasini  ifoda  etishi  m u m k in .  B unday 

erk in lik,  o ‘z  n avb atida,  xalq  siyosiy  on gin in g   o ‘sishiga  olib  keladi.  0 ‘zbe- 

kisto nd ag i  siyosiy  p artiy ala r  h a r  xil  y o 'lla r  bilan  o ‘z  a ’zolari  va  boshqa 

fu q aro la rn in g   davlat  ishlarida  ish tirok   etish in i  t a ’m in lashga  k o 'm a k la - 

shadi.

Siyosiy  p artiy ala r  respublika  O liy  M ajlisi,  X alq  d e p u ta tla ri  kengashlari 

deputatligiga  n o m z o d la r  k rsatish i,  saylov  oldi  tash v iq o t  ishlarini  olib 

b o rish i,  respublika  O liy  M ajlisida  va  tegishli  Xalq  d ep u tatla ri  kengashla- 

rid a  o ‘z  ta ra fd o rlari  b o ‘lgan  d e p u ta tla r  fraksiyalari,  g u ru h larin i  tuzish 

hu q u q ig a  egadirlar.

O 'z b e k isto n   R espublikasi  fuqarolari  siyosiy  p a rtiy ala m in g   d astu rin i, 

u la rn in g   m aq sad larin i  o 'rg a n ib   ch iq ish   im k oniyatiga  egadirlar.  U lar  o 'z  

bctiyorlari  va  x o h ish -iro d alarin i  siyosiy  partiyalarga  a ’zo  b o 'lish   orqali 

ifodalaydilar.  Siyosiy  partiyaga  a ’zolik  faqat  yakka  ta rtib d a   am alga  o sh i­

riladi.  Bir  p artiy an in g   a ’zosi,  ayni  v aq td a,  ikkinchi  partiyaga  a ’zolikka 

qabul  qilinm ayd i.  O m m aviy  ja m o a t  h arak atlari  h am   siyosiy  yoki  o 'z g a  

m a q sa d la rn i  k o 'z la y d ila r,  le k in   u la rn in g   ro 'y x a tg a   o lin g a n   a ’zo lari 

b o 'lm ay d i.

H u q u q n i  m u h o faza  qiluvchi  o rg an la rd a  xizm at  qiluvchi  shaxslar,  h ar- 

biy  x iz m atc h ila r  o 'z   xizm at  faoliyatida  faqat  q o n u n   d o irasid a  ish  yuri-

171

---

DAVLAT  VA  HU Q U Q   NAZARIYASI

tad ilar,  sh u n in g   u c h u n   bu  shaxslar  siyosiy  p artiy ala r  va  siyosiy  m aq sadn i 

k o bzlovchi  om m av iy   h a rak a tlarn in g   a ’zolari  b o ‘la  olm aydilar.

Ja m o a t  birlashm alari  q o n u n la rd a   belgilab  q o ‘yiladigan  ta rtib d a   ishlab 

ch iq arish   va  x o ‘ja lik   faoliyati  bilan  sh u g ‘u lla n a d ila r  h am d a  faqat  o ‘z  n iz o - 

m idagi  vazifalarni  bajarish  m aq sad id a  y uridik  shaxs  m aq o m ig a  ega  b o ‘lgan 

k o rx o n alar  x o bjalik   hisobidagi  tash k ilo tlarn i  tuzishga  haqlid irlar.

J a m o a t  b irlash m alarin in g   ishlab  ch iq arish   va  x o ‘ja lik   faoliyati  n atijasi­

d a  olin gan   d a ro m a d la rd a n   faqat  n iz o m d a  k o ‘rsatilgan  vazifalarni  bajarish 

u ch u n   foydalaniladi.  Ja m o a t  birlashm alari  to ‘g ‘risidagi  q o n u n g a  asosan, 

siyosiy  m aq sad larn i  k o ‘zlovchi  siyosiy  p artiy ala r  va  om m aviy   h a ra k a tla r­

nin g  diniy   ta sh k ilo tlard an ,  c h e t  el  davlatlari  tashk ilo tlari  va  fu q aro larid an  

m oliyaviy  va  o ‘zga  y o rd am   olishi  m an   etilad i,  u la rd a n   tu sh g an   m ab lag ‘lar 

esa  davlat  foydasiga  o ‘tkaziladi.

Siyosiy  p artiy alar  0 ‘zb ekiston   R espublikasi  K onstitutsiy asining   60- 

m oddasiga  asosan,  o ‘z  faoliyatlarini  m oliyaviy  t a ’m in lan ish   m an balari 

h aqida  O liy  M ajlisga  yoki  u  vakil  qilgan  o rgan ga  belgilangan  ta rtib d a  

o sh k o ra  h iso b o tlar  b erib  tu rad ilar.  2004-yil  3 0 -a p re ld a   0 ‘zbekiston 

R esp ub likasining   “ Siyosiy  p artiy ala rn i  m o liy alash tirish   to ‘g ‘risid a ” gi 

q o n u n i  qabul  q ilin d i1.  Q o n u n   ushbu  sohadagi  tegishli  m u n o sa b a tla m i  ta r ­

tibga  solishga  y o ‘n altirilgan  va  u n d a   siyosiy  p artiy alarn i  m oliy alash tirish- 

ning  quyidagi  m an balari  belgilangan:

—  kirish  va  a ’zolik  badallari;

—  q o n u n g a  m uvofiq  ta d b irk o rlik   fao liyatidan   olin g an   d aro m a d lar;

—  davlat  b u d jetid an   ajratiladigan  m ab lag ‘lar;

—  m am lakatim izd ag i  yuridik  shaxslar  va  fu q aro la r  to m o n id a n   Q o ­

nun ga  m uvofiq  ta rtib d a   b eriladigan   xayriya  yo rdam i.

Siyosiy  partiya  O liy  M ajlis  Q o n u n ch ilik   palatasiga  saylov  yakuni 

b o ‘y ich a  o ‘z  fraksiyasini  tuzish  u ch u n   z a ru r  d ep u tatlik   ©‘rin larin i  (9  d e p u - 

ta t)  olgan  b o ‘lsa,  davlat  mablagM arini  olish  hu qu qiga  ega  b o ‘ladi 

(Q o n u n n in g   7 -m o d d asi).

Ja m o a t  b irlash m alarin in g   m ulki  q o n u n   b ilan  m u h o faza  qilin ad i.

Q   а  г a  n  g:  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  M ajlisining  A xborotnom asi.  -   2004.  №   5.  86-m .

172

---

VII  B O B .   DAVLAT  VA  JA M IY A T N IN G   SIYO SIY  TIZIM I

J a m o a t  birlash m alari  o ‘z  om m av iy  ax b o ro t  vo sitalarini  t a ’sis  etishlari 

h a m d a   am ald ag i  m a tb u o t  va  b o sh q a   o m m av iy   ax b o ro t  v o sitalari 

to ‘g ‘risidagi  q o n u n la rg a   m uvofiq  no shirlik   faoliyati  bilan  ham   sh u g kulla- 

n ishlari  m um kin.

0 ‘zbek isto n  R espublikasining  K on stitutsiyasi,  q o n u n la ri,  respublika 

P rezid en ti  farm o n lari  va  h u k u m a t  q aro rlari  b u tu n   respublika  h u d u d id a 

faoliyat  k o ‘rsatadigan   b a rc h a  ja m o a t  b irlash m alari  u c h u n   u la rn in g   n iz o m ­

larid a,  b o sh q a  hujjatlarida  k o ‘zda  tu tilg a n   vazifalarni  b ajarish da  huquqiy 

asos  b o ‘lib  x izm at  qiladi.  0 ‘zbek iston   R espublikasi  davlat  organlari 

ja m o a t  b irlash m alarin in g   h u q u q la ri  va  q o n u n iy   m anfaatlarig a  rioya  e til­

ishini  t a ’m inlayd i  h am d a  K o nstitutsiyaga  m uvofiq,  ularga  ijtim oiy  h a y o t- 

da  ish tiro k   etish  u c h u n   ten g   h u q u q iy   im k o n iy atlar  y aratib   beradi.

D avlat  bo lalar,  y o sh lar  tashkilotlariga  m o d d iy   va  m a ’naviy  m adad 

berad i,  ularga  nisbatan   im tiyozli  soliq  siyosati  o ‘tk azilishin i  t a ’m inlaydi, 

bo la lar tash k ilo tlarig a,  m ak tab ,  m ak tab d an   tash q ari  m uassasalarning   b in o - 

la rid an ,  k lu b lard an ,  m a d an iy at  saroylari  va  uylari,  sport  in sh o o tlarid an  

bep u l  yoki  im tiyozli  sh a rtla r  bilan  foy dalanish  h u q u q in i  beradi.

K on stitutsiy ag a  asosan,  davlat  org an lari  va  m a n sa b d o r  shaxslarning 

ja m o a t  b irlash m alari  faoliyatiga  aralashishig a,  sh u n in g d ek  ja m o a t  b irlash ­

m a larin in g   dav lat  o rg anlari  va  m a n sa b d o r  shaxslar  faoliyatiga  aralash ish i­

ga  y o ‘l  q o ‘yilm aydi.

F u q aro lik   va jin o y a t  ko dekslarida  ja m o a t  b irlash m alarin in g   huq uq lari 

va  q o n u n iy   m an faatlarin i  him o y a  q iluvchi  q o id a lar  m u sta h k am lan g an . 

D avlat  org an lari  va  m a n sa b d o r  shaxslar  u c h u n   bu  q o id a la r  m ajburiydir. 

Q o n u n g a  aso san ,  siyosiy  p artiy alar,  ta sh k ilo tlar,  bo sh q a  ja m o a t  b irlash ­

m alari  faoliyati  aso san   u lar  a ’zo larin in g   (q atn ash u v ch ilarin in g )  ishdan 

b o ‘sh  vaq tid a  va  m a zk u r  b irlash m ala r  m ab lag ‘i  hiso b id an   am alga  o sh iri­

ladi.

J a m o a t  b irlash m alarin in g   m anfaatlarig a  d ax ld o r  m asalalar  q o n u n la rd a  

k o ‘zd a  tu tilg a n   h o llard a  tegishli  ja m o a t  birlash m alari  ish tiro k id a  yoki  ular 

bilan   kelishilgan  h o ld a  davlat  o rg an lari  va  x o 'jalik   tashk ilotlari  to m o n id a n  

hal  qilinadi.

D avlat  m oliya  o rg an lari  ja m o a t  b irlash m alarin in g   m ab lag6  bilan

173

---

DAVLAT  VA  HU Q U Q   NAZARIYASI

t a ’m inlanishi  va  u lar  d a ro m a d la rin in g   m an b alarin i  so liq lar  to ‘g ‘risidagi 

q o n u n la rg a  m uvofiq  n a z o ra t  qilib  b o rad i.  P ro k u ratu ra  org an lari  esa 

ja m o a t  birlash m alari  m am lak a t  q o n u n la ri  va  m am lak at  P rezidenti  far- 

m o n larin i  qay  d arajad a  to ‘g ‘ri  bajarayotganligini  n azo ra t  qilish  hu qu qig a

ega.

J a m o a t  b irlash m ala rin in g   n iz o m in i  ro ‘yxatga  olgan  O bzbekisto n 

Respublikasi  A dliya  vazirligi  va  u n in g  jo ylard agi  o rg anlari  ja m o a t  b irla sh ­

m alari  fao liyatining  m aqsadlariga  taalluq li  n izo m   qoidalariga  rioya  e ti­

lishini  n azo ra t  qiladilar.  Ja m o a t  b irlash m asi,  u ni  ro ‘yxatga  olgan  A dliya 

vazirligi  org anlariga  u larn i  qiziqtirgan   m asalalar  b o ‘yicha  hiso bo t  berib 

tu rad i.  R o ‘yxatga  oluvchi  adliya  organ lari  ja m o a t  b irlash m asin in g   rah b ar 

o rg an id a n   qabul  qilingan  q aro rlarn i  ta q d im   etish ni  ta lab   qilishga,  ja m o a t 

birlashm alari  o ‘tkazadigan  ta d b irla rd a   q atn ash ish   u c h u n   o ‘z  vakillarini 

yuborishga  haqli.  U la r ja m o a t  b irlash m asin ing   n izo m iga  rioya  qilish  bilan 

b o g ‘liq  m asalalar  yu zasidan  un in g   a ’zolari  va  b o shq a  fu q aro la rd an  

tu sh u n tirish   xati  olishlari  m u m k in .  Bu  h a r  q a n d a y   b irlash m a  faoliyatining 

osh ko ralik  b ilan   am alga  osh irilishin i  t a ’m inlaydi.

Ja m o a t  b irlashm alari  to ‘g ‘risidagi  q o n u n n i  bu zish  am aldag i  q o n u n ­

larga  m uvofiq  jin o iy ,  m a ’m uriy,  m o d d iy   yoki  b o sh q a javo bg arlik ka  sabab 

b o ‘ladi.  Ja m o a t  b irlash m alari  to ‘g ‘risidagi  q o n u n n i  b uzg anlik  u ch u n   ayb- 

d o r  b o ‘lgan  davlat  va  ja m o a t  o rg an larin in g   m a n sa b d o r  shaxslari,  s h u ­

nin gd ek   fu q aro lar javobgarlikka  to rtila d ilar.  S hu  bilan  birga  o ‘z  n izo m in i 

ro ‘yxatdan  o ‘tk azm ag an   ja m o a t  b irlash m alari  h a m   ja m o a t  birlash m alari 

t o ‘g‘risidagi  q o n u n n i  bu zsalar,  jav o b g ar  b o ‘ladilar.

A gar ja m o a t  birlashm asi  o ‘z  n iz o m id a  belgilab  q o ‘yilgan  m a q sad lar  va 

vazifalar  d o irasid an   ch etg a  ch iq ad ig an   yoki  q o n u n n i  b u zad ig an   xatti- 

h arak a tlarn i  so d ir  etsa,  shu  ja m o a t  b irlash m asin in g   rah b ar  o rgan i  ja m o a t 

birlashm asi  n iz o m in i  r o ‘yxatga  olgan  adliy a  organi  yoki  p ro k u ro r 

to m o n id a n   y o zm a  rav ish d a  o g o h la n tirilis h i  m u m k in .  0 ‘zb e k isto n  

R espublikasi  K on stitu tsiy asining   6 2 -m o d d asig a  m uv ofiq ,  ja m o a t  b irlash - 

m alarini  ta rq a tib   yub orish ,  u lar  faoliyatin i  taq iq lab   yoki  ch ek lab   q o ‘yish 

faqat  sud  q arori  asosidagina  am alg a  oshiriladi.  M ahalliy   ja m o a t  b irlash ­

m alariga  n isb atan   b u n d a y   h arak a t  tegishli  viloyat,  T o sh k en t  sh ah ar,

174

---

VII  B O B .   DAVLAT  VA  JA M IY A T N IN G   SIYO SIY  T IZIM I

tu m a n   sudlari  to m o n id a n   am alga  o shiriladi.  X alqaro ja m o a t  b irlash m alari, 

d av latlararo  ja m o a t  b irlash m alarin in g   b o ‘lim lari,  vilo yatlararo ja m o a t  b ir­

la sh m alarin in g   faoliyati  esa  respublika  Bosh  p ro k u ro ri,  O lzbekiston 

A dliya  vazirligi  taq d im ig a  m uvofiq  0 ‘zbekisto n  O liy  sudi  q aro ri  bilan 

to kx tatilishi  m u m k in .  B unday  v aq td a  O liy  sud  q aro ri  ustid an   shikoyat  q i­

linm aydi.

0 ‘zb ek isto n   R espublikasi  m ustaqil  b o ‘lg anidan   s o ‘ng  K o‘ppartiyaviy- 

lik  m u h iti  vujudga  keldi.  H o zir  0 ‘zb ek isto n d a  b ir  n ech a  siyosiy  p artiyalar, 

ijtim oiy-siyosiy  h ara k a tla r  payd o  b o ‘ldi  va  ja m iy a t  h ay otid a  faol  ish tirok  

etm o q d a .  X alq  d em o k ra tik   p artiy asi,  “A d o la t”  so tsial-d em o k ratik   p ar- 

tiyasi,  “ M illiy  tik la n is h ”  d e m o k ra tik   p artiy asi,  0 ‘zb ek isto n   liberal 

d em o k ra tik   partiyasi  va  “ X alq  birligi”  h arak a ti,  “ K a m o lo t”  ijtim oiy  y o sh ­

lar  h arak ati  sh u lar ju m lasid a n d ir.

1996-yil  2 6 -d ek ab rd a  0 ‘zbekisto n  R espublikasining  “ Siyosiy  p a r­

tiy alar  to ‘g ‘risid a”gi  q o n u n i  q abul  q ilin d i.  M azk u r  q o n u n n in g   1-m od dasi- 

d a  siyosiy  partiyaga  qu y id ag ich a  t a ’rif berilgan:  “ Siyosiy  p artiya  qarashlar, 

q iziq ish lar  va  m a q sad larn in g   m u shtarakligi  asosida  tuzilgan,  ja m iy at 

m u ay y an   q ism in in g   davlat  ho k im iy atin i  sh ak llan tirish d an   iborat  siyosiy 

irod asini  ro ‘yobga  ch iq arish g a  intilu vchi  h am d a  o ‘z  vakillari  o rq ali  davlat 

va  ja m o a t  ishlarin i  id o ra  etish d a  q atn ash u v ch i  0 ‘zbekiston  R espublikasi 

fu q aro larin in g   ixtiyoriy  b irlash m asid ir” .  Siyosiy  p artiy ala r  to ‘g ‘risidagi 

u sh b u   q o n u n d a ,  siyosiy  p artiy alarn i  tuzish   va  u larn in g   faoliyat  k o ‘rsatish 

prin sip lari,  u la r  fao liyatining  kafolatlari,  u larn i  tu zish   ta rtib i,  n izo m i, 

r o ‘yxatga  o lish ,  fao liyatini  to ‘xtatish  ta rtib i,  u larn in g   h u q u q la ri,  vakillik 

org an laridagi  p artiya  fraksiyalari,  g u ru h larin in g   m aq sad i,  vazifalari  to ‘liq 

k o ‘rsatib  berilgan.

0 ‘zb ek isto n d a  olib  bo rilayo tgan   siyosat  siyosiy  p artiy ala r  va  ja m o a t 

b irlashm alarig a  k atta  m a s’uliyat  yuklaydi.  B un day   m a s’u liyatning  asosiy 

negizi  h a r  q a n d a y  ja m o a t  birlashm asi  oldiga  q o ‘yilgan  yago na  m aq sad ni, 

y a ’ni  b o z o r  m u n o sab atlarig a  o ‘tish  ja ra y o n id a   h a r  b ir  fu q aro n in g   ijtim oiy 

h im o y alan g a n   b o ‘lishi,  u larn in g   davlat  va  ja m iy a tn i  b o sh q arish d a  ongli 

ravishda  va  faol  ish tiro k   etishini  ta ’m in lash d an   iborat.  J a m o a t  b irlash ­

m alari  resp u b lik ad a  am alg a  o sh irilay o tg an   islo h o tlarn i  o ‘z  a ’zolari

175

---

DAVLAT  VA  H U Q U Q   NAZARIYASI

ish tiro k id a  tahlil  qilishlari  va  ularga  n isb atan   o ‘zlarin in g   fikrlarini 

bildirishlari,  islo h o tlar  natijasida  o ‘z  o ld ilarid a  tu rg an   v azifalam i  an iq lab  

olishlari  h am d a  b a rc h a   a ’zolarin i  u larni  bajarishga ja lb   etishlari  lozim .  Bu, 

o ‘z  n av batida,  jam iy atd ag i  b a rc h a   k u ch larn i  yago na  m aqsad  —  0 ‘zbe- 

k isto n n in g   yuksak  taraq q iy o ti  b a r  b ir  fu q aro n in g   tin c h -to tu v   va  farovon 

hayot  kechirishi  yoMida  b irlashtiradi.

176

---

VIII  B O B .   H U Q U Q   HAQ IDAG I  Т А ’ LI M O T

VIII  B O B  

HUQUQ  HAQIDAGI  TA’LIMOT