“ пул ва банклар

валутаси мустаҳкамланганда (бошқа хориж валуталарига нисбатан 
қиймати ошса), ушбу мамлакатнинг маҳсулотлари қимматлашади, 
мамлакат ичида импорт товарлар арзонлашади. Ва аксинча, мамлакат 
валутаси қадрсизланса, унинг маҳсулотлари хорижда арзонлашади, 
импорт товарлар эса қимматлашади. 
Валутанинг мустаҳкамланиши ушбу мамлакатда ишкаб чиқарилган 
маҳсулотларнинг экспортини қийинлаштиради ва чет элда ишлаб 
чиқарилган арзон товарларнинг мамлакатда ички бозорнинг рақобатини 
оширади. 1980 йилдан 1985 йилнинг бошигача Америка саноати юқори 
доллар курсидан зарар кўрди.Масалан, АҚШнинг пўлат қуювчи саноати 
нафақат америка қиммат пўлатининг хорижга экспорт қисқарди, балки 
АҚШда нисбатан арзон импорт пўлатнинг сотуви рўй берди.Тўғри, 
америкалик истеъмолчилар ғалаба қозонишди, чунки импорт маҳсулотлар 
арзонлашди. Япония видеомагнитафонлари ва камералари, ҳамда Европага 
ёълланмаларнинг нархи долларнинг мустаҳкамланиши туфайли тушди.
160
 
Узоқ муддатли истиқболдаги валута курслари. 
Валута курси ҳам эркин бозордаги ҳар қандай маҳсулотнинг ёки 
активнинг нархи талаб ва таклиф нисбати орқали аниқлангандек 
аниқланади. Таҳлилимизни осонлаштириш учун эркин бозордаги валута 
курсини иккита қисмга бўламиз.Биринчи валута курсини қандай қилиб 
муддатли даврга ўрнатилишини таҳлил қиламиз, кейин олинган билимлардан 
фойдаланган ҳолда валута курсини қандай қилиб қисқа муддатга 
ўрнатилишини кўриб чиқамиз.
161
 
Давлатлараро 
келишувлар 
билан 
ўрнатиладиган 
валюта 
муносабатларини ташкил этишнинг давлат-ҳуқуқий шакли сифатидаги 
валюта тизими бир вақтнинг ўзида пайдо бўлгани ёъқ. Унинг пул тизимидан 
ажраб чиқиши ва мустақил категорияга айланиши қиймат пул шаклининг 
160
Fredric S. Mishkin. The Economics of Money, Banking and Financial Markets.
PART 5. INTERNATIONAL FINANCE AND MONETARY POLICY. 17. The Foreign Exchange Market 
161

---

узоқ ривожланиши ҳамда пул ўрнини босувчилар пайдо бўлиши жараёнида 
содир бўлган. 
Пул тизими қийматнинг пул шакли пул вазифасининг ноёб металларга 
ва сўнг олтинга ўтиши билан вужудга келади. Бунда пул тизимини ташкил 
этиш асослари барча мамлакатлар учун умумий бўлган. Бу биринчи навбатда 
пул металидан тангаларнинг эркин зарб этилиши, қиймат белгиларини 
тўсқинликсиз олтинга алмаштирилиши ва олтиннинг бир мамлакатдан бошқа 
мамлакатга эркин ҳаракатидан иборатдир.