― pul va banklar ‖ fanidan 2017/2018 o‗quv yili uchun mo‗ljallangan

Yashirin  inflyatsiya.  Inflyatsiyaning  ushbu  turi  shunday  ko`rinishda   

bo`ladiki, bunday   holatda ba`zi bir iste`mol   mahsulotlariga narx-navo ma`muriy 

tarzda  davlat  tomonidan  o`rnatiladi  va  tartibga  solib  turiladi.  Bundan  asosiy 

maqsad,  davlat  tomonidan  ba`zi  mahsulotlarga  narx-navoni  «ijtimoiy  past» 

darajada  belgilaydi.    Yashirin      inflyatsiya      sharoitida      narx-navoning  keskin 

o`sishi  kuzatilmasligi  mumkin.  Lekin  milliy    pul    birligining    qadrsizlanishi,   

mahsulotlar  aholi  pul    mablag`lariga    kerakli    mahsulotlarni      harid  qilib   

bo`lmasligi    holatlari  paydo  bo`ladi.  Iqtisodiyotda  yashirin  inflyatsiya  yuzaga 

chiqqanda  mahsulotlarning  narxnavosi  hamda  aholini  daromadlarini  o`sishi 

---

vaqtincha  to`xtatiladi.          Yashirin        inflyatsiyani  vujudga      kelishini      asosiy 

sabablaridan  biri  bu  narxlar  ustidan  ma`muriy  nazorat  o`rnatishdir.  Buning 

natijasida  bozor  mexanizmi          deformatsiyalanadi.  Uning    qaysi  darajada  va 

o`zgarganligi  darajasi  va        davomiyligi  davlat  tomonidan      olib      boriladigan   

siyosatga  hamda  tartibga  solish  shakliga  bevosita  bog`liq  bo`ladi.        Ushbu   

inflyatsiyaning        salbiy  tomoni      shundan        iboratki,        inflyatsiya        davrida   

ishsizlik      darajasi      oshadi,  chunki  ishlab  chiqarish  rivojlanmaydi.  Xorijiy  va 

milliy  iqtisodiy  nazariyaning  qarashlariga  asosan  milliy  iqtisodiyotning  balansini 

buzilishi  va  uning  oqibatida  inflyatsiyaning  yuzaga      chiqishining      quyidagi   

to`rtta omillari mavjud:  

-  qog`oz  pullarning      emissiya  qilishda  va  tashqi  savdoda  davlatning  mutloq 

monopoliyasi;  

-  hozirgi  zamon  davlat  funktsiyalarini  bajarish  uchun  davlat  xarajatlarini 

ortishi; 

 -  kasaba  uyushmalari  tomonidan  byudjet  muassasalari  ishchi-xodimlarining 

ish haqlarini   oshirish bo`yicha faoliyati; 

 -  iqtisodiyotda  mahsulot  ishlab  chiqarish,  ishlarni  bajarish,  xizmatlar 

ko`rsatish  sohasida  ayrim  xo`jalik  sub`ektlarining  monopoliya  (oligopoliya) 

holatining mavjudligi. 

Inflyatsiyani   yuzaga   keltiruvchi    omillarga    qarab   uning   sabablarini   

ichki va   tashqi   sabablarga    bo‘lish   mumkin.  Inflyatsiyaning    ichki   omillari   

monetar-pul      siyosati    bilan      va      xo‘jalik    faoliyati      bilan  bog‘liq  turlariga 

bo‘linadi.    Pul    muomalasi    muomaladagi    pul    massasaini  bank    tomonidan   

muomalaga   chiqarilgan pullarning   bankga  qaytib   kelish   tezligini  ifodalaydi.   

Agar  muomalada   oltinga   almashinmaydigan   banknotalar   yoki   qog‘oz  pullar   

amal  qilsa,   u  holda   naqd   pul  muomalasi   pul  muomalasi  qonuniga asosan  

amal  qiladi. Qog‘oz  pullar   miqdori   muomala  uchun  kerak   bo‘lgan   oltin  

pullarning   nazariy   miqdoriga   teng  bo‘lganda   pul muomalasida   hech  qanday    

salbiy        jarayonlar      yuz    bermaydi.    Yuqorida      ko‘rsatilgan      talab      pulning   

barqarorligini      ta‘minlaydi,  shuningdek,  pul  muomalasi  mavjud  bo‘lgan    barcha 

ijtimoiy      tizimlarda      o‘z    kuchiga  ega.  Pul    muomalasi  qonuni    muomaladagi   

tovarlar   massasi,   ularning   narx  darajasi   va pul  muomalasi   tezligi   orasidagi   

iqtisodiy   aloqadorlikni   aks  ettiradi.  Bu  qonunga  asosan  muomala    uchun  

zarur  bo‘lgan   pul  miqdorini   quyidagi  formula   bilan  ifodalash mumkin: 

 

 

 

 

 

 

 

Shunday  qilib, muomila  uchun   zarur bo‘lgan pul   miqdoriga  ishlab   

chiqarish   rivoji  va  shart- sharoitlariga  bog‘liq  bo‘lgan  turli  xil  omillar  

ta‘sir  ko‘rsatadi.  Muomala    uchun      zarur    bo‘lgan    pul    miqdoriga      ta‘sir  

ko‘rsatuvchi  asosiy  omil- bu  tovarlar  va xizmatlar   baxosi   hisoblanadi.   Pul  

Realizatsiya 

qilinadigan 

tovarlar  narxi 

summai 

— 

Kreditga sotilgan 

tovarlar narxi 

summasi 

 нархи суммаси 

Majburiyatlar  

bo‘yicha 

to‘lovlar 

summasi