Чизикли ўлчамларнинг рухсат этилган ўлчов хатоликлари
Квалитетлар
|
Ўлчам интерваллари, мм
|
3-6
|
6-10
|
10-18
|
18-30
|
30-50
|
50-80
|
80-120
|
5
6
7
8
9
10
11
12
|
5; 1,6
|
6; 2
|
8; 2,8
|
9; 3
|
11; 4
|
13; 4
|
15; 5
|
8; 2
|
9; 2
|
11; 3
|
13; 4
|
16; 5
|
19; 5
|
22; 6
|
12; 3
|
15; 4
|
18; 5
|
21; 6
|
25; 7
|
30; 9
|
35; 10
|
18; 4
|
22; 5
|
27; 7
|
33; 8
|
39; 10
|
46; 12
|
54; 12
|
30; 8
|
36; 9
|
43; 10
|
52; 12
|
62; 16
|
74; 18
|
87; 20
|
48; 10
|
58; 12
|
70; 14
|
84; 18
|
100; 20
|
120; 30
|
140; 30
|
75; 16
|
90; 18
|
110; 30
|
130; 30
|
160; 40
|
190; 40
|
220; 50
|
120; 30
|
150; 40
|
180; 40
|
210; 50
|
250; 50
|
300; 60
|
350; 70
|
Жадвал-2
Универсал ўлчов воситаларнинг чегаравий хатоликлари , мкм
№
|
Асбобнинг
номи
|
Бўлимнинг миқдори, мм
|
Ўлчам интерваллари, мм
|
10 гача
|
10-18
|
18-30
|
30-50
|
50-80
|
80-120
|
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
|
Штангенциркул
вал
тешик
Штангенциркул
вал
тешик
Микрометр МГ
қўлда
устунда
Микрометр МГ
қўлда
устунда
Микрометр ИГ
Оптиметр ОГО
вал
тешик
Индикатор МИГ
Индикаторли
нутрометр
Каллакли
нутрометр индикатор
Микрометрли нутромер
|
0,1
0,05
0,01
0,002
0,001
0,001
0,001
0,01
0,001
0,001
0,01
|
100
100
100
100
5
4
4
3
1
0,4
1,4
3
|
150
200
100
150
5
5
4
3
1
0,4
1,4
3
15
4,5
1,5
|
150
200
100
150
5
5
5
4
1
0,6
1,8
3
20
5,5
1,5
15
|
200
250
100
150
10
5
6
5
1
0,6
18
4
20
5,5
1,5
15
|
200
250
100
200
10
10
10
6
1
0,8
2
4
25
6,5
2
15
|
200
250
100
200
15
10
15
10
1
1
2
4,5
25
6,5
2
20
|
3. Жадвал
ОЛИНГАН МАЪЛУМОТЛАР ВА ИШ ҲИСОБОТИ
Текширилаё
тган ўлчам,
мм
|
Ўлчам
қўйими,мм
|
Ўлчамнинг
Рўҳсат этилган хатолари,
мкм
|
Асбобнинг метрологик тавсияси
|
Асбобнинг
номи
|
Бўлинма миқдори,
мм
|
Ўлчаш
чегаралари,
мм
|
Ўлчамнинг чегоаравий хатоси ± , мкм
|
тешик
|
0,3
|
100
|
Штангенциркул ШЦ-1, 0-150
|
0,05
|
10-18
|
100
|
вал
|
0,4
|
150
|
Штангенциркул ШЦ-1, 0-150
|
0,05
|
10-18
|
150
|
Расм.1. Штангенциркул асбобнинг кўринишининг схематик тасвири
СИНОВ ТЕКШИРИШ САВОЛЛАРИ.
Ўлчов воситаларини танлаш қандай принципга асосланган?
Ўлчашда рухсат этилган хатолик тушунчаси.
Тешик ва валларни улчаш учун кандай ўлчов воситалари мавжуд?
Ўлчов воситаларининг метрологик тавсифларига нималар киради?
2 - ТАЖРИБА ИШИ.
Штангенциркул ва микрометр ёрдамида деталнинг
чизикли улчовларни аниклаш
2.1. Штангенциркул ёрдамида деталнинг чизикли улчовларни аниклаш
Ишнинг_максади'>Ишнинг максади: чизикли улчовлар услубиети билан танишиш – ишонч ораликни аниклаш, деталларнинг улчамларни аниклаш.
Ишнинг таркиби:
Штангенциркуль ШЦ-1 0-150 (0,05мм) ердамида цилиндирнинг хажми аниклаш максадида хама керакли улчамлар аниклансин.
Ишнинг назарий кисми
Чизикли улчовлар – берилган нукталар орасида улчамларни аниклаш, иншоотларнинг хар хил элементларни улчамлари аниклаш, деталларнинг (талаб этилган холларда юза, хажим улчами) фан ва техниканинг куп сохаларда кулланади. Хама улчамлар улчанадиган объектнинг киймати ва эталоннинг киймати билан сонли солиштирилади.
Улчов воситаси – мейёрлашган метрологик хоссаларни ва физик катталикларни улчаш учун ишлатиладиган техник восита.
Контакли улчаш усули – текшираётган объект юзаси билан текширув асбоби бевосита контакда булишига асосланган.
Улчаш – махсус улчов воситалари ёрдамида тажриба йулибилан физик катталикларни топиш.
Чизикли нониуснинг методи. Асосий масштаб оркали кучайдиган куп ката эмас линейка нониус деб аталади. Нониусда айрим n белги сон таъсир этилган; нониуснинг белгиси масштаб белгисидан ихтиерий ниспат холларида жойлашади; куп холларда нониуснинг n умумий узунлик белгиси n-1 белгиси масштабининг узунлигига тенг (расм. 2):
(1)
бу ерда бирта масштаб белгиси узунлиги билан ва нониуснинг бирта белгиси билан фарки:
(2)
бу ерда нониуснинг аниклиги, бу масштабнинг белгиси билан ва нониуснинг сон белгиси n билан аникланади.
Расм. 2. Чизикли нониус.
Нониус оркали улчамни бажариш учун, улчанадиган L объектнинг нониус ва масштабнинг нолли булинмаси орасида жойлаштириш лозим.
Нониуснинг купгина таркалган турлари 4. жадвалда келтирилган:
4. Жадвал
Нониуснинг таснифи.
|
1
|
1
|
1
|
0.5
|
n
|
10
|
20
|
50
|
25
|
|
0.1
|
0.05
|
0.02
|
0.02
|
Тассавур этамиз нониуснинг нолли белгиси тулик k ва k +1 кисм масштаб булинмасини кесади, шунинг дек нониуснинг m булинмаси айрим масштаб булинмаси билан мос тушади, унда улчанаетган узунлик L масштабининг тулик булинмаслар сонига тенг, , нониуснинг аниклиги купайтмаси билан, булинмаси (m) ракамни купайтмасига, масштаб булинмаси тенг тушиси билан:
(3)
Нониус билан улчашда хатолик ярим аникликдан ошмайди.
Харорат режимининг узгаришларнинг бартараф этилиш йуллардан бири объектнинг ва улчов асбобларнинг хароратини якинлашиш ва чизикли тораиш коэффициентларни якинлиги.
Ишни бажариш тартиби
Улчов ускуналарнинг курсатгичлари: Штангенциркул – чизикли улчамларни контакт усулида улчанадиган ускуна (расм 3)
Расм.3. Штангенциркул.
Уни асосий кисми масштабли линейка 1-н иборат. Линейка 2-та оёкчадан иборат: кузланмадиган ва кузланадиган (2, 3), охиргиси 4 рамкага кистирилган, унга нониуснинг белгилари таъсир этилган, рамка 4 эса 5 винт оркали линейка 1 кистирилади. Агар циркулнинг оёкчалари бирлаштирилсак унда нониуснинг ва асосий масштабнинг нолли булинмалари устма уст тушуши керак. Ички улчамларни улчаш учун цилиндрик улчаш юзалари ташки томонидан 2 ва 3 оёкчалардан иборат.
Чукурликни улчаши учун универсал штангенциркуллар чикадиган линейка 7 дан ташкил топган. Бу холда бирта улчов юзани масштаб линейкани ёни ва иккинчи чикадиган линейканинг бикини ёни этади. Улчашдан олдин нониуснинг аниклиги аникланади кейин детални улчов воситанинг юзасига кистириш керак ва керакли натижаларни олиб узунлигини формула оркали хисоблаш керак.
Тажриба ортканда олчов натижалари автоматик равишда аникланади. Купинча штангенциркул 300мм узунлиги булган ишлатилади.
Талаб этилган хатолиги нониус шкаланинг ракам белгисига тенг.
5. Жадвал
ОЛИНГАН МАЪЛУМОТЛАР ВА ИШ ҲИСОБОТИ
№
|
а, мм
|
b, мм
|
V, м3
|
1
|
100
|
20
|
0,00016
|
2
|
150
|
30
|
0,00053
|
2.2 Микрометр ердамида деталнинг чизикли улчовларни аниклаш.
Аспоб ускуналар: силлик Микрометр 50-75 mm (0,01мм), жисимлар туплами (брус).
Ишнинг максади: чизикли улчовлар услубиети билан танишиш –
ишонч ораликни аниклаш, деталларнинг улчамларни аниклаш.
Ишнинг таркиби:
Микрометр ердамида бруснинг юзаси аниклаш максадида хамма керакли улчамлар аниклансин.
Ишнинг назарий кисми
Чизикли улчовлар – берилган нукталар орасида улчамларни аниклаш, иншоотларнинг хар хил элементларни улчамлари аниклаш, деталларнинг (талаб этилган холларда юза, хажим улчами) фан ва техниканинг куп сохаларда кулланади. Хама улчамлар улчанадиган объектнинг киймати ва эталоннинг киймати билан сонли солиштирилади.
Улчов воситаси - меьёрлашган метрологик хоссаларни ва физик катталикларни улчаш учун ишлатиладиган техник восита.
Контактли улчаш усули текширилаётган объект юзаси билан текширув асбоби бевосита контактда булишига асосланган.
Улчаш - махсус улчов воситалари ёрдамида тажриба йёли билан физик катталикларни топиш.
Микрометрлар 0-25 мм; 25-50 мм; 50-75 мм ва хоказо куламлар учун ишлаб чикарилади. Енг катта улчаш чегараси 600 мм, лекин амалда 100 мм. гача булган микрометрлар кулланади. Микрометрик улчаш воситалари ичига микрометрик чукурлик улчагичи хам киради.
Do'stlaringiz bilan baham: |