Ҳ. А. АрFинбоев, Ҳ. У. Абдуллаев, А. М

13.7.3. Тупроқ намлигини асбоблар ёрдамида кузатиш.

13.7.3.1. Йилнинг илиқ-иссиқ даврида кузатиш

муддатлари ва таркиби.

Агро ва гидрометеорологик станция, постларда тупроқнинг нам-лигини аниқлашда тупроқнинг алоҳида қатламлари бўйича намуналар олиб унинг оғирлиги тарозида тортилиб, миқдори аниқланади, кейин қуритгич шкафида қуритилади, сўнгра вазнларнинг айирмаси топилади. Бу абсолют (мутлақ) усул деб юритилади. Нам ва абсолют қуруқ тупроқ оғирликлари айирмасининг абсолют қуруқ тупроқ оғирлигига нисбати тупроқ намлигини билдиради ва фоизларда ифодаланилади. АКУларда тупроқ намлигини олиш 4 та қайтариқ бўйича бажарилади. Йилнинг илиқ-иссиқ даврида тупроқ намлигини асбоблар ёрдамида кузатиш ва аниқлаш ишлари қуйидаги экинзорлардаги АКУларда бажарилади: а) кузги етакчи дон экинларида, б) етакчи баҳорий экинларда, в) маккажўхори, етакчи техник экинлар–пахтазорда. Бошқа экинларда тупроқ намлигини аниқлаш масаласи Ўзгидромет кўрсат-маси билан бажарилади.

Тупроқ намлигини кузатиш бўйича ишларни шундай ташкиллаштириш керакки, ҳеч бўлмаганда битта АКУда йил давомида ёки бирнеча йиллар давомида тупроқ намлигини тинимсиз кузатиш ва аниқлаш имконияти яратилган бўлиши лозим. АКУ 4 та қайтариқда тупроқнинг алоҳида қатламлари учун: 5, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 100 см чуқурликлар бўйича намуналар олинади. Тупроқнинг турли қатламларидан тупроқ намунасини олиш учун тузилиши содда бўлган асбоб тупроқ бури ишлатилади. Тупроқдан олинган намуналар ҳар бир стаканнинг қопқоғи устида ёзма рақами бор алоҳида алюмин стаканчаларга солинади.
Тупроқ намлигини кузатиш ва миқдорини аниқлаш ўн кунликнинг 7 ёки 8-кунлари бажарилади, дала ва лаборатория ишлари ёрдамида амалга оширилади. Агарда намликни кузатиш куни кучли ёмғир ёғса, тупроқнинг намлигини аниқлаш эртаси куни ёки ёмғир ёғиши чўзилиб кетса кейинги ўн кунликнинг бошланиш кунлари бажарилиши мумкин. Лекин тупроқ намлигига тегишли дала ва лаборатория иши натижалари навбатдаги ҳар ойнинг 10, 20, 30 ёки 31 саналарида юбориладиган агрометеорологик телеграммаларда ўз ифодасини топиши керак. Бундай маълумотлар далани қайси вақтда ва қандай меъёрда суғориш кераклигига асос бўлади.
АКУ да турли қишлоқ хўжалик экинларининг тупроқ намлигини кузатиш ишлари ҳар ўн кунда қуйидаги 13.4-жадвалда келтирилган даврларда бажарилиши керак.