══════════════════════ 8-Mavzu. Elektron qurilmalar yordamida axborotni va elektr energiyasini

 
 
 
 
 
 

---

 
 
8.2-rasm.Sinusoidal signalning ko’rinishi 
Uning matematik ifodasi quyidagicha :
S(t)=S
m
· Sin(ωt+φ), Bu yerda: Sm - signalning amplituda qiymati,
)
(
2
2
sek
rad
T
f
w





- 
signalning burchak chastotasi , φ - signalning boshlang’ich 
fazasi. 
Sinusoidal signalning asosiy parametrlari davr , chastota, faza hamda oniy , 
effektiv, o’rtacha va amplituda qiymatlaridir. 
Sinusoidal signalning har bir ondagi S(t) qiymati– 
oniy qiymat
deyiladi.
Sinusoidal signalning fazasi π/2 , ya’ni 90º gradus bo’lgan paytdagi S
m
qiyimati – 
amplituda

qiymati deyiladi.

Sinusoidal signalning ampermetr, voltmetr bilan o’lchanadigan S qiymati –
 
effektiv
(ta’sir etuvchi ) qiymat deyiladi . Effektiv va ampllituda qiymatlari 
quyidagicha bog’langan
(8.1) 
Sinusoidal signalning bir davr ichidagi oniy qiymatlarga asosan topilgan
o’rtacha arifmetik S
0
qiymati - 
 
o’rtacha
qiymat deyiladi.
Matematik ifodaga ega bo’lgan elektr signallar o’rtacha qiymatini hisoblash
uchun bu ifodaning davr ichidagi integralini hisoblash zarur, masalan, sinusoidal
signalning o’rtacha qiymati : 
(8.2) 
Demak , sinusoidal signal sof o’zgaruvchan signal bo’lgani uchun uning
o’rtacha qiyimati nolga teng bo’ladi . 
8.3 – rasm. Tasodifiy signal ko`rinishi
8.4-rasm . Pul’satsiyali signal ko`rinishi
2
m
S
S

.
0
cos
2
)
sin(
1
)
(
1
2
0
1
0
0
0













m
T
T
S
dt
t
t
Sm
T
dt
t
S
T
S

---

8.5-rasm .O`rtacha qiymati turli ishorali bo`lgan Pul’satsiyali signallar
8.6 – rasm. Impuls signalining shakli (a) va ketma – ketligining vaqt (b) 
diagrammasi 
Matematik ifodaga ega bo’lmagan elektr signallarining o’rtacha qiymatini
hisoblash uchun, bu signalning davr ichidagi uzluksiz qismi yuzasini (V∙ sek) 
hisoblab , chiqqan natijani davr uzunligiga (sek) bo’lish kerak. 
Misol, 9.6 - rasmda tasvirlangan signal shakli va ma’lum qiymatlari asosida 
o’rtacha qiymatni topamiz: U
m
=10BV, t
u
=0,5 mks , T = 1mks .
U holda signalning o`rtacha qiymati miqdori: 
.
5
5
,
0
10
1
1
0
V
mks
V
Tmks
t
U
T
U
u
m







Demak, bu signal o’rtacha qiymatga ega bo’lgani uchun u pulsatsiyali signaldir. 
Pulsatsiyali signallarning o’rtacha qiymatlari musbat yoki manfiy bo’lishi mumkin ( 
9.6-rasm).
Impuls elektr signallrining parametrlari quyidagilar bilan tavsiflanadi

---

( 9.7-rasm) :
U
0 
- boshlang`ich qiymat 
U
m 
- impul`s amplitudasi 
t
u 
- impul`s davomiyligi 
t
n 
- impul`slar oralig`idagi pauza davomiyligi 
t
0
- impul`s signalning o`sish davomiyligi yoki oldingi front 
t
K 
- impul`s signalning kamayish davomiyligi yoki keyingi front 
t
Ch 
- cho`qqi davomiyligi 
∆U
- impul`s cho`qqisining pasayishi 
T - impul`slarning qaytarilish davri 
T
1
f

- impul`slarning qaytarilish chastotasi 
i
t
T
Q

- zichlik 
,
0
0
t
U
S
m

k
m
k
t
U
S

- oldingi va keyingi front tikligi
m
u
U
U



- 
impul`s cho`qqisining nisbiy pasayishi