# 3-son 2019. indd

 
Konfliktologiya  –
  (“
conflictology“
  nizo;  “logos”  ta’limot degan ma’noni 
bildiradi) o‘rganilayotgan jarayonda sodir bo‘layotgan nizo, ziddiyat, ixtiloflarning kelib 
chiqish sabablari va ularning oldini olish haqidagi pedagogikada yangi fan tarmog‘i. 
Fan  sifatida  konfliktologiya  nemis  va  amerika  sotsiologi  Lyuis  Kozerning  XX  asr 
boshida shu nomli kitobining paydo bo‘lishi bilan taraqqiy etdi.
 
Pedagogik  nizo  –  bu  ruhiy  tizilmalarda  stixiyali  sodir  bo‘ladigan  qarama-qarshi 
fikrlar to‘qnashuvi, qarashlar, g‘oyalarning bir-biriga nomutanosibligi natijasida paydo 
bo‘ladigan, pedagogik jarayon ishtirokchilarida salbiy hissiy kechinmalarni keltirib 
chiqaruvchi ruhiy holat shakli.
Pedagogik nizolar, o‘z mohiyatiga ko‘ra, bir necha turlarga bo‘linadi. Ularni 
quyidagicha turkumlashtirish mumkin:
1) shaxslararo;
2) guruhlararo;
3) shaxs va guruh o‘rtasidagi;
4) uzoq muddatli;
5) yaqin muddatli;
6) xufyona;
7) oshkora va h.k.. 
Nizolarni bartaraf etish bo‘yicha konstruktiv va destruktiv konfliktlar kabi guruhlarga 
ajratish mumkin. 
Pedagogik  konfliktologiya  –  bu  pedagogik  vaziyatlarda  jamoada  paydo  bo‘lgan 
ixtilof va nizolarni o‘rganish, ularni bartaraf etish va oldini olishga yo‘naltirilgan faoliyat 
hisoblanadi.
2
 Demak, muomala odobiga rioya qilish pedagoglar jamoasining maqsadiga, 
o‘qituvchilarning axloqiy saviyasiga bog‘liq. Bu jarayonda o‘qituvchilar orasida o‘zaro 
fikr almashish, o‘rtoqlarcha munozaralar qilish natijasida har bir o‘qituvchining bilim 
darajasi ortadi, o‘zaro aloqalari mustahkamlanadi. 
Fikrimizcha, pedagogik konfliktologiya – pedagog shaxsining va u bilan pedagogik 
faoliyatga kirishuvchi ta’lim subyektlarining didaktik va tarbiyaviy tizimda sodir bo‘lgan 
ixtilof va nizolarning oldini olish, ma’naviy muhitning samarali natijalarini kafolatlash va 
tavsiyalar berish jarayoni.
Bunday hamkorlik ko‘pincha bir xil fanlardan dars beradigan muallimlar o‘rtasida 
mavjud bo‘ladi. Pedagoglar jamoasida o‘zaro tajriba almashish bir-birlarining darslari-
ga kirish, tarbiyaviy tadbirlarini kuzatish shaklida amalga oshiriladi. Afsuski, ayrim 
hollarda maktab ma’muriyati o‘zaro darslarga kirish natijalari yozilgan daftardagi 
kam chiliklarni ro‘kach qilib, pedagogik kengashlar va yig‘ilishlarda o‘qituvchilarni 
tanqid qiladilar. Bu bilan muomala odobi mezonlariga, axloqiy munosabatlarga ziyon 
yetkazadilar. Vaholanki, muallimning faoliyatiga kuzatilgan bitta darsning natijasiga 
qarab baho berib bo‘lmaydi. Bunday kuzatish daftarlariga muallim darsda erishgan 
2
 Sh.A. Abdullayeva. Pedagogik diagnostika. – T.:Fan va axborot texnologiyalari, 2015, 282-bet.

---

28