” 2021yil jismoniy madaniyat

Б). Yon hakamlarning ishoralari:
1. Tashlash usuli ishchi zona ichida sodir bo`lganini ko`rsatish uchun yon hakam qo`lini yelka barobarida ishchi zona chegarasi bo`ylab uzatadi va bu holatda 3-5 soniya ushlab turadi.
2. Texnik harakat yoki dzyudochilarning biri ishchi zonadan tashqarida ekanini ko`rsatish uchun yon hakam qo`lini yelka barobarida ko`tarib, o`ngga va chapga 2-3 marta silkitishi kerak.
3. O`rtadagi hakam e`lon qilgan baho yoki jazo yon hakam fikricha noto`g`ri bo`lsa, uni ko`rsatishlik uchun yon hakam qo`lini boshi uzra ko`tarib, 2-3 marta silkitish kerak.
4. Yon hakam o`z fikrini ko`rsatishi uchun yuqoridagi ishoralarni ko`rsatishi kerak.
5. Xantey holatida, buyruq e`lon qilinishidan oldin yon hakam bayroqchalarni ushlagan holda qo`llarini yelka barobarida qilib, oldinga uzatadi. O`rtadagi hakam Xantey e`lon qilganidan keyin yon hakamlar darhol o`z fikrlariga muvofiq g`olib deb hisoblayotgan dzyudochining kiyimiga mos rangdagi bayroqchani ko`taradilar.
6. Yon hakam yotgan holda Kurashish – ne-vaza holatida matte buyrug`i e`lon qilinishi zarurligini o`rtadagi hakamga bildirishni xoxlasa, u ikkala qo`lini tizzalari ustiga kaftlarini tepaga qilib, oldinga uzatadi, keyin qo`llarini bir necha marta ko`tarib tushiradi.
7. O`rtadagi hakam va yon hakamlar dzyudochilarni 1 soniyaga bo`lsada nazardan qochirmasliklari kerak.
Baholashga doir atamalar.
Har bir texnik harakat, tashlashlar turlicha baholanadi. O`rtadagi hakam, bajarilgan texnik harakat, uning fikricha, quyidagi mezonlarga mos kelgandagina bahoni e`lin qiladi.
1. Ippon:
2. Dzyudochi nazorat qilib turib, raqibini orqasining katta qismiga, sezilarli kuch va tezlik bilan tashlasa;
3. Dzyudochi raqibini bosib tursa va raqibi osayekomi e`lon qilinganidan keyin 25 soniya vaqt ichida bosib turish holatidan chiqib keta olmasa;
4. Dzyudochi ikki yoki undan ortiq marta oyog`i yoki qo`li bilan gilamni (tatami ni) ursa, bu bosib turish usuli, bo`g`ish usuli yoki og`ritish usulining natijasi hisoblanadi. Ovoz chiqarib tan berish xisobga olinmaydi.
5. Bo`g`ish usuli yoki og`ritish usulining natijasi aniq bo`lganda.
6. Muqobil: dzyudochi xansoku-make bilan jazolansa, uning raqibi g`olib deb topiladi.
7. Bir vaqtda bajarilgan harakat: Ikkala dzyudochi ham gilamga bir vaqtda bajarilgan hujum natijasida yiqilishsa va ―hakamlar uchligi‖ kimning bajargan usuli afzal ekanini aniqlay olmasa, bu usul baholanmaydi.
8. Agar o`rtadagi hakam, dzyudochilar ne-vaza – yotgan holda Kurashish holatida bo`lishganda ippon bahosini xato e`lon qilsa va dzyudochilar o`rinlaridan turishsa, hakamlarning ―uchlikning ko`pchiligi‖ qoidasiga muvofiq, hujum qilayotgan dzyudochining manfaatlarini cheklamaslik uchun, dzyudochilarni avvalgi holatiga qaytarish mumkin.
9. Og`ritish usuli qo`llanilayotgan paytda tashlash usuli baholanmaydi.
10. Agar hujum qilayotgan dzyudochi tashlash usulidan keyin, ippon bahosining mezonlaridan qochish maqsadida ―ko`prik‖ (ensa va ikkila tovon) holatida yiqilsa, o`rtadagi hakam, baribir qo`llanilgan usulga muvofiq, bu holatni orqaning katta qismiga tushish holatiga tenglashtirabi.
11. Olimpiya o`yinlari, Jahon chempionatlari, Qit`a va XDF turnirlarida Dzyudo Qoidalari to`liq qo`llanilishi kerak. musobaqalarda musobaqa tashkilotchilari darajasi yetarlicha baland bo`lmagan dzyudochilarning xavfsizligini ta`minlash maqsadida o`zgartirishlar kiritish huquqiga egadirdar. Masalan, yuqori darajada bo`lmagan musobaqalarda tashkilotchilar hakamlarga texnik harakatning natijasi ko`rinarli bo`lganda ippon e`lon qilishga ruxsat berishlari mumkin yoki kichik o`smirlar va bolalar musobaqalarida bo`g`ish va og`ritish usullarini qo`llashni ta`qiqlashlari mumkin.
12. Vaza-ari avaseti ippon: Agar dzyudochi bitta bellashuv davomida ikkinchi vaza-ari bahosini olsa, o`rtadagi hakam vaza-ari avaseti ippon bahosini e`lon qilishi kerak.
13. Sogo-gachi: O`rtadagi hakam sogo-gachi ni quyidagi hollarda beradi:
 dzyudochi vaza-ari bahosiga ega bo`lib, keyin raqibi uchinchi shido jazosini olsa;
 dzyudochi, uning raqibi uchinchi shido jazosiga ega bo`lib turganda, vaza-ari bahosini olsa;
 bir vaqtdagi sogo-gachi: agar ikkala dzyudochida ham uchtadan shido jazosi bo`lsa hakamlarning ―uchlikning ko`pchiligi‖ qoidasiga muvofiq ikkalasiga ham xansoku-make beriladi yoki ikkala dzyudochida ham vaza-ari bahosi bo`lsa, ikkalasiga ham hakamlarning ―uchlikning ko`pchiligi‖ qoidasiga muvofiq uchinchi shido beriladi va ikkalasi ham bellashuvdan chetlatiladi;
14. Vaza-ari:
 dzyudochi nazorat qilib turib, raqibini tashlasa va tashlashda ippon bahosi uchun bo`lgan 4 ta mezondan bittasi qisman bo`lmasa;
 dzyudochi o`z raqibini bosib tursa va raqibi bosib turish holatidan 20 soniya va undan ko`proq, ammo 25 soniyadan kam vaqt ichida chiqib keta olmasa;
 dzyudochi uchinchi jazo – shido olsa, uning raqibiga darhol vaza-ari bahosi yoziladi.
15. Tamoye-nage (qoringa oyoq tirab, boshdan oshirib tashlash) usuli bajarilganda, ippon bahosining barcha elementlari bo`lishiga qaramasdan, tashlash vaqtida ushlanib qolish bo`lgani uchun, bu tashlash usulining maksimal bahosi vaza-ari bo`ladi.
16. Yuko:( bugungi kunda qoidadan olib tashlangan).
 dzyudochi nazorat qilib turib, raqibini tashlasa, ammo tashlash usulida ippon bahosi uchun zaruriy bo`lgan uch mezonning ikkitasi qisman bo`lmasa;
 misollar: ―orqaning katta qismiga tushish‖ qisman bo`lmasa va yana ikki element – ―kuch‖ yoki ―tezlik‖dan biri qisman bo`lmasa.
 ―Orqaning katta qismiga tushish‖ elementi bo`lib, ikkita boshqa element – ―kuch‖ yoki ―tezlik‖dan biri bo`lmasa.
 dzyudochi o`z raqibini bosib tursa va raqibi osayekomi holatidan 15 soniya va o`ndan ko`proq, ammo 20 soniyadan kam vaqt ichida chiqib keta olmasa.
 Osayekomi 15 soniyadan kam vaqt davom etsa kinza deb hisoblanishi mumkin.
17. Agar dzyudochilarning biri ikkinchi shido jazosini olsa, uning raqibi darhol yuko bahosini oladi(bugungi kunda qoidadan olib tashlangan).
18. E`lon qilingan yuko(bugungi kunda qoidadan olib tashlangan) baholari soni qancha bo`lishidan qat`iy nazar, ular vaza-ari bahosi bilan tenglasha olmaydi. Barcha e`lon qilingan baholar tabloda qayd qilinadi.
19. Birinchi jazo – shido: birinchi jazo tabloga yoziladi, lekin baholanishga kirmaydi. Agar sust Kurashgani uchun dzyudochiga jazo e`lon qilingan bo`lsa, hantey da ―hakamlar uchligi‖ bayroqchani uning raqibiga ko`tarishlari kerak.