“ ” 2019 yil Mavzu: Tadbirkorlik faoliyati rivojlanishini davlat tomonidan qo’llab quvvatlanishi

4-chizma. Tadbirkorlikning asosiy tamoyillari

Endi tadbirkorlik tamoyillari haqida batafsilroq to`xtalib o`tamiz. Ularni mujassamlashgan holda quyidagilarga ajratish mumkin.

Mulk sohibi bo`lish. Bu tamoyil shu ma`noni bildiradiki, tadbirkor o`z faoliyatini boshlash va amalga oshirish uchun muayyan miqdordagi o`zining yoki qarzga olingan moliyaviy-moddiy mablag`lariga ega bo`lishi kerak.

O`z xarajatlarini qoplash va foyda bilan ish yuritish. Har qanday tadbirkor xo`jalik yurituvchi sub`ekt sifatida qilgan xarajatlarini olingan daromad hisobidan qoplashi va ma`lum miqdorda foyda olishi kerak. Tadbirkorlik erkinligi. Ishlab chiqarish yoki xizmat ko`rsatishning qaysi sohasini tanlash, qancha ishlab chiqarish, qanday jihozlar yordamida, qancha yollanma ishchi jalb qilish, tovar (yoki xizmat)ni kimlarga va qanaqa baholarda sotish kabi masalalarni tadbirkor o`zi hal qilishi kerak. Xususiy tadbirkorlik haqiqatda va amalda erkin bo`lishini ta`minlash uchun davlat tegishli huquqiy zamin yaratadi, ya`ni qonunlar qabul qiladi.

Iqtisodiy mas`uliyat. Tadbirkor o`z faoliyatining natijalari va samaradorligi uchun mas`uliyatni to`la-to`kis o`z zimmasiga oladi, chunki olingan foyda ham, ko`rilgan zarar ham uniki hisoblanadi.

Iqtisodiy tavakkalchilik. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug`ullanuvchi kishi uchun bu juda ham muhim tamoyil hisoblanadi. Tavakkal qilishga qodir odamgina turli xavf-xatardan kafolatlanmagan bozor iqtisodiyoti sharoitida tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishi mumkin.

Qonun-qoidalarga rioya qilish. Mamlakatda qabul qilingan qonun-qoidalarga tayanib ish yuritish har qanday jamiyatda bo`lganidek, bizning mamlakatimizda ham muhim ahamiyat kasb etadi. Bu narsa ayniqsa tadbirkor uchun juda muhim, chunki u o`z faoliyatini amalga oshirish jarayonida nafaqat bir qator qonunlar, balki ko`pgina me`yoriy hujjatlar talablarini ham bajarishi kerak bo`ladi.

Iqtisodiy raqobat kurashida qatnashish. Tadbirkor shaxs o`z faoliyatining ilk davridan boshlab iqtisodiy raqobat kurashiga kiradi. Bu kurash xomashyo va ishchi kuchi bozorida, tayyor mahsulot bozorida iste`molchilar (xaridorlar) va sotuvchilar orasida sodir bo`luvchi raqobatdan iboratdir. Raqobat kurashining mohir ishtirokchisi bo`lgan tadbirkorgina o`z faoliyatining natijalaridan mamnun bo`la olishi mumkin.

Halollik bilan ish yuritish. Birovning haqidan hazar qilish, g`irromlik va qalloblik bilan ish yuritmaslik, va`dani ustidan chiqish, sheriklar bilan tuzilgan shartnoma shartlarini to`la-to`kis va o`z vaqtida bajarish kabi fazilatlarga ega bo`lgan shaxsdan haqiqiy tadbirkor chiqadi. Qalloblik yo`li bilan amalga oshiriluvchi faoliyat nihoyatda qaltis va umri qisqa ekanini har bir tadbirkor qoida sifatida bilmog`i kerak. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyatining tashkiliy-huquqiy shakillari respublika mustaqilligining dastlabki yillaridayoq to’g’ri yo’lga qo’yilgan. O’zbekiston Respublikasi “Tadbirkorlik to’g’risida”gi qonunga ko’ra kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi tadbirkorlikning tashkiliy shakillari quyidagilardan iborat:

• 
  Yakka tartibdagi mehnat faoliyati;
  
• 
  Ayrim fuqaro tomonidan yo’llanma mehnatni jalb etish asosida amalga oshiriladigan jamoa tadbirkorligi;
  
• 
  Bir guruh fuqarolar tomonidan amalga oshiriladigan jamoa tadbirkorligi;
  
• 
  Yuridik shaxslar va fuqarolar o’z mulklari va mulkiy huquqlari birlashtirish asosida amalga oshiriladigan hamkorlikdagi tadbirkorlik.¹³