Ўз -ўзини тарбиялаш ва ўз устида ишлаш



Download 32,74 Kb.
bet1/2
Sana22.02.2022
Hajmi32,74 Kb.
#104331
  1   2
Bog'liq
ЎЗ-ЎЗИНИ ТАРБИЯЛАШ ВА ЎЗ-ЎЗИНИ КАМОЛ ТОПТИРИШ


ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ШАРҚШУНОСЛИК УНИВЕРСИТЕТИ


МУСТАҚИЛ
ТАЪЛИМ


МАВЗУ: ЎЗ-ЎЗИНИ ТАРБИЯЛАШ ВА ЎЗ-ЎЗИНИ КАМОЛ ТОПТИРИШ
Ўз-ўзини тарбиялаш ва ўз-ўзини камол топтириш


Режа:

  1. Ўз устида ишлаш ва ўз-ўзини тарбиялашнинг психологик-педагогик асослари.

  2. Ўз-ўзини тарбиялаш метод ва воситалари.

  3. Ўкитувчи иродаси хамда хис-туйгусини тарбиялаш ва уларни мустакил тарбиялаш усуллари.

  4. Хулоса.

Ўкитувчи ўз-ўзини тарбиялаши учун, аввало ўзини атрофлича чукур ўрганиши, ўз ишидаги ютук ва камчиликларни кўра олиши керак. Ўз-ўзни ўрганиш ва бошка кишини англаш учун хам зарурдир. Бошка ютукларни ўрганмай, ўзини бошкалар билан киёс килмай туриб, ўзини шахс сифатида ўрганиш мумкин эмас. Ўзини англаш, ўзини бахолаш хусусияти бошка кишилар билан муносабат процессида, биргаликдаги фаолият вактида таркиб топади.


Педагогик вазифаси-факат иродавий фазилатлар доирасини кўрсатиб беришдан, уларнинг мухим ахлокий принцплари билан ички алокасини очиб беришдан ташкари ўз иродасини ўзи тарбиялашга интилувчи ўкувчига ёрдам бериш, иродавий фазилатларни ривожлантиришнинг кандай усуллари кам самарадор ва кайси бирлари жиддий ёрдам бермаслигини кўрсатишдан иборатдир. Агар педагогик адабиётда таъриф-тасвирланаётган ёшлар куллаётган содда ва ясама усулларга эътибор берадиган бўлсак, яна хам мухимдир. Ўкувчилардан бири «сабр-токатини ривожлантириш» учун кинокомедия кўрсатилаётганда кулмасликка харакат килди, кимдир кўлини пичок билан кесда ёки каниз бўйлаб саёхат килди ва хакозо? Иродани мустакил тарбиялашнинг ана шу усуллари самарасизлиги энг аввало шундаки, ўспирин бир лахзалик «иродавий хатти-харакат» ни амалга ошириб, ўзининг иродаси кучли эканлиги тўгрисидаги фикрни тасдиклай олади. Аслида эса иродани кундалик хаётда, ўкишда ва биринчи навбатда учрайдиган кийинчиликларни мунтазам равишда бартараф этиш ни ташкил этади. Бунинг устига мехнат, ўкиш, спорт фаолиятининг хар бир дакикаси иродани чиниктириш учун ўкув, мехнат ва бошка фаолиятни амалга оширишга халакит берадиган бир дакикалик истакларни бартараф этиш учун шароит яратади.
Энг аввало ўкитувчи ўзида педагогик кобилиятнинг кандай хислатлари борлигини ўрганиши керак. Педагогик фаолиятга мухаббати юксак ўкитувчи ишга чин кўнгилдан берилиб ишлайди, хеч кандай формализмга йўл кўймайди. Ўз касбини севган ўкитувчи доимий равишда гоявий-сиёсий савиясини ошириш ва билим доирасини кенгайтиради, ўз предметини чукур билиш устида кунт билан ишлайди.
Маълумки, инсоният камолотга чорловчи имкониятлари шунчалик купки, уларга эришиш максадлари интилишида сабр-токат билан уз устида ишлаш оркали эришиши мумкинлигини тарихий фактларда курамиз.
Буюк немис педагоги Д. Дистерверг хар бир укитувчи уз-узини тарбиялашни уз олдига шарафли вазифа килиб белгилаши лозим.
Рус педагоги А.Б. Луначарский; «Педагог узида инсоният идеалини шакллантириши лозим» -деган эди.
Айнан инсониятнинг гузал фазилатларини узида шакллантириш хар бир педагогнинг касбий таёргарлигининг пойдеворини ташкил этади. Ушбу пойдеворда педагогнинг касбий махорати уз устида ишлаш туфайли кундан-кунга усиб бориши мумкин.
А.С. Макаренко касбий такомиллаштириш масаласида шундай деган эди. «Мен педагогик талантга эга эдим. Педагогикага кутилмаганда кириб келдим ва ургандим. Мен уз ишимнинг устаси даражасида кутарилдим Уз ишимнинг устаси даражасига хар бир интилувчи педагог эришиши мумкин.» Бунда унга ёрдам бериши, узи устида ишлаш асосий роль уйнайди.
Отто Юльевич Шимит умрининг хар бир дакикасидан сермахсул фойдаланади. Ернинг ва сайёраларнинг пайдо булиши назариясининг асоси. У уз- узини тарбиялаш билан шугулланиб,инсон имкониятлари кенг эканлигини исботлади. А.А Любишев, шундай деган, инсон учун ёмон, буш, ортикча вакт булиши мумкун эмас. У уз умрининг дакикаларини онгли холда хисоблашдан куркмас эди.
К.Д Ушинский уз-узини тарбиялаш оркали куйдагиларга эришди.

      1. хотиржамлик 2) сузда ишонч ва тугриликка. 3) хатти-харакатга мулохаза билан ёндошиш 4) катийлик 5) узи хакида сабабсиз бирор огиз гапирмаслик. 6.) лозим нарсалардангина фойдаланиш. 7) хар куни кечаси узига узи хисобот бериш. 8) бирор маротаба мактанмаслик.

Шуни айтиш жоизки, куплаб инсонлар узининг бебахо вактини бекорга утказиб юборади.
Инсон уз одатларнинг бир хиллик кун тартиби хукимронлиги таъсирига кириб, узининг режаларини кейинги кунга ёки хафтага ёки йилларга колдира бошлайди. Уз-узини ишонтириш, собит кадам ирода оркалигина узининг кобилиятларини намаён этишга эришиш мумкин. Узини тарбиялашнинг психологик шароитлардан бири уз-узидан норозилик булиб, уни Л.Н. Толстой, «. . . Мен телба, узгаларга кизиги йук, чидамсиз ва болалардек уялчанман».

    1. Уз-узини тарбиялаш уз фаолиятини тахлил килишдан ва уз шахсини такомиллаштиришдан бошланади. Укитувчи уз устида ишлаши, уз-узини тарбиялашда куйдаги услублардан фойдаланади:

  1. Уз-узини билиш:

а) узини кузатиш.
б) узхаракатларини тахлил этиши.
в) уз-узини синаши.
г) уртокларининг фикрини тушуна олиш



  1. Узига бахо бериш:

а) узини кузатиш.
б) узига характеристика бериш.
в) уз-узини такдирлаш.
Уз-узини тарбиялаш ташаббускорлик ва мустакилликка ундайди. Уз шахсий фазилатларини тахлил килишга, хатти-харакатларини уйлашга ургатади. Уз-узини назорат килиш учун узининг юриш-туриши, интизоми, ижобий одатларининг ортиб бориши ва аксинча, салбий одатларининг камайиб боришини кузатиб боради. Уз-узини бахолаш укитувчини, уз имкониятларини бахолашда, узидан коникиш хосил килишда ёрдам беради.
Укитувчи уз-узини
Тарбиялаш билан бирга уз устида тинмай ишлаб, узининг гоявий-сиёсий онгини доимий равишда устириб ва педагогик махоратини такомиллаштириб боради.
М.И.Калинин укитувчиларга карата шундай деган эди: «Укитувчи узини бутун куч-кувватини, имконини, узида бор хамма кимматбахо нарсаларни уз укувчиларига, халкка беради. Аммо, уртоклар, агар сиз узингизда бор нарсаларнинг хаммасини бугун, эртага, индинга берсангиз-у, лекин узингизда бунда уз билимларигазни , уз кучингизна, уз кувватингизни яна ва яна тулдириб бормасангиз, у холда узингизда хеч нарса колмайдику, ахир. Укитувчи, бир томондан, узида борини беради, иккинчи томондан, худди губка каби узига халкдан, хаётдан, фандан хамма яхши нарсаларни олиб хазм килади ва бу хамма яхши нарсаларни яна янгидан болаларга беради».
3.режа. Илгор укитувчи хамма вакт педагогика сохасидаги янгиликларни билишга интилади, бошка укитувчиларнинг тажрибаларидан фойдаланишга хамда уз шахсий тажрибаларидан фойдаланишга, хамда уз шахсий тажрибаларини умумийлаштиришга харакат килади.
Агар шахс изланса, уз кобилиятлари устида ишласа, узидаги яхши фазилатларни камол топтирса, унинг обруси, мавкеи хам шу даражада юксаладива доимо эл назарида булади. Укитувчи узида кузатувчанликни, гамхурликни тарбиялаши лозим. Укитувчининг мустакил билим эгаллаши ва малакасини ошириши зарурий шартлардандир. Шарк мутафаккирлари укитувчи узи укиб турсагина – укитувчи була олади, агар укишни тухтатиб куяр экан, унда укитувчилик хам улади, деб хакконий айтганлар.
Ирода ва характерни шакллантиришда уз-узини тарбиялаш. Укитувчилик фаолиятида укитувчи характери мухи ахамият касб этади. Бунда ирода, хис-туйгуларини бошкариш катта ахамият касб этади. Узини-узи тарбиялаш маълум натижаларга олиб келиши лозим. Бунда: узини идора эта олиш, яхши кайфият, узига буйрук бериш, ишонтириш, шахсий режимга риоя килиш ва уз коидасига эга булиш.
Л.Н.Толстой уз-узини тарбиялашда куйидаги коидаларга амал килар эди. Нима белгиласа хеч нарсага кармай тезкорлик билан бажарар. Нимани бажарса яхши бажар. Доимо аклий, уз имконияти доираси асосида фаолият курсатишга харакат киларди».
В.Шекспир шундай ёзган эди. «Уйку она табиатининг гаройиб, ширин таомидир танаввул килиш меъёрини билиш лозим».
Уз-узига буйрук бериш, уз-узини тарбиялашнинг мухим усулларидан бири. Масалан, А.Мересъев «Олга, олга чидаш керак!» . . .
У.Г.Шульц фаразига кура уз-узини тарбиялаш программаси (дастури):

  1. Бир кунлик ёки хафталик иш режасини тузиш, уни бажариш;

  2. Умидсизликка тушмаслик, камчиликдарни бартараф этиш;

  3. Узига, муваффакиятга ишониш;

  4. «Мен узимга ишонаман», «Мен буни килишни хохлайман», «Мен кила оламан» каби уз-узини ишонтириш формуласини куллаш.

Узини тарбиялаш:

    • Жиддий, уйлаб иш куриш;

    • Маъруза, семинар дарсларида эътиборсизликка берилмаслик;

    • «Мен диккат билан эшитяпман», «Менинг диккат эътиборимда» формуласини куллаш.

    • Уз-узига буйрук бериш. «Педагог фикрини кузатиб бориш лозим».

    • Узига-узи хисобот бериш, кун ёки хафта якунини килиш.

Узини тутиш: (ташки куриниш мданияти).
а) тугри.
б) тугри, эркин утириш.
в) йигилган, ишчан холат.

Педагогик мулокот маданияти.




  1. Download 32,74 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish