Yo’ldoshev Shukurulla Vazifaning 2-qismi. Ijtimoiy-iqtisodiy tizimning tasnifini o'tkazing

Fan «Tizimli tahlil»
Mavzuga doir vazifa: «Tizimlarning asosiy tushunchalari va tasnifi»


Talabaning Familya, ismi hamda sharifi (F.I.Sh): Yo’ldoshev Shukurulla
Vazifaning 2-qismi.
1. Ijtimoiy-iqtisodiy tizimning tasnifini o'tkazing. Natijani 1-jadvalga yozing.
2. Quyidagi fikrlarga to'liq javob berib, tizimning tavsifini o'tkazing:
• tizim faoliyatining asosiy maqsadini aniqlash;
• barcha asosiy xususiyatlar bo'yicha tizim tahlilini berish;
• tizimning jamiyat (shaxs) uchun foydaliligini (kerakligini) aniqlash.
3. Tizimning Qora quti modelini yarating.


Liberalizm
1-jadval

Tasniflash belgisi	Ob'yekt turi bo'yicha xususiyat (belgilang)	Egalikni asoslash
Ko'rsatilgan obyekt turi bo'yicha	• Texnik • Biologik • Ijtimoiy • iqtisodiy	Ijtimoiy-iqtisodiy bo‘lib, 19-20- asrlarda Yevropada hukmronlik qilgan tizimdir. Bunda jamiyatning barcha tabaqalari va ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar bo‘lgan.
Tashqi muhit bilan bog'lanish darajasiga ko'ra	• Ochiq • Yopiq	Ochiq: Yevropada o‘sha vaqtda liberalizm bo‘lganligi uchun yopiq tizim bo‘lolmaydi. Bu faqat bitta davlatda bo‘lmagan.
Xulq-atvorning tabiati bo'yicha	• Deterministik • ehtimollik, o'yin	Deterministik: bu sistemaning aniq funksiyasi bo‘lgan. Tabaqalar o‘rtasidagi bog‘lanishni aniq ko‘rsatgan.
Strukturaning murakkabligiga ko'ra	• Oddiy • Kompleks Juda murakkab tizimlar.	Juda murakkab: 19-20-asrlarda Yevropada hukmron ijtimoiy tuzum boʻlib, bunda zodagonlar harbiy xizmat evaziga tojdan yerlarni oʻzlashtirgan, vassallar esa oʻz navbatida zodagonlarning ijarachilari boʻlgan, dehqonlar esa oʻz xoʻjayinining yerlarida yashashga majbur boʻlgan va harbiy himoya evaziga unga hurmat, mehnat va mahsulot ulushini bering.
Tadqiqotning ilmiy yo'nalishi turi bo'yicha:	• Matematik • Jismoniy • Psixologik • Ekologik va boshqalar.	Ijtimoiy-iqtisodiy bo‘lib, 19-20-asrlarda Yevropada hukmron lik qilgan tizimdir. Bunda jamiyatning barcha tabaqalari va ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar bo‘lgan.
Elementlarning tabiati bo'yicha:	• Haqiqiy • mavhum	Mavhum: uni qo‘l bilan ushlab bo’lmagan.
Kelib chiqishiga qarab	• tabiiy • sun'iy	Sun’iy: Liberalizm birinchi marta Evropada 19-asrda jamiyatni sadoqat va himoyaga asoslangan munosabatlar atrofida tashkil qilish usuli sifatida paydo bo'lgan deb taxmin qilinadi. U dastlab markaziy hokimiyat zaif yoki mavjud bo'lmagan davrdagi zo'ravon anarxiyaga javob sifatida rivojlandi va mahalliy lordlar va jangchilar mehnat va harbiy xizmat evaziga o'zlari boshqarganlarni himoya qilishni taklif qildilar.
Mavjudlik muddati bo'yicha	• doimiy • vaqtinchalik	Doimiy: Bu tizim davomiyligi davrida hech qanday o‘zgarishlar bo‘lmagan.
Xususiyatlarning o'zgaruvchanlik darajasiga qarab	• statik • dinamik	Dinamik: vaqt o‘tishi bilan bu tizim yo’qolishni boshlagan
Bezovta qiluvchi ta'sirlarga javobiga qarab	• faol • passiv	Aktiv: bu tizim yo‘qolib ketishidan oldin unga ta’sir qiluvchi kuchlarga yuqori tabaqadagilar javob berolgan.
Xulq-atvorning tabiati bo'yicha	boshqaruv bilan nazoratsiz	Nazoratsiz: tizim o‘zini-o’zi boshqargan.
Tizimning nazorat harakatlarini amalga oshirishda inson ishtiroki darajasiga qarab	texnik inson-mashina tashkiliy	Tashkiliy: bu tizimni tashkil qilishgan.

2. Liberalizmning asosiy maqsadi samarali boshqaruvni ta'minlash va yerni himoya qilish edi. Bu qirollar, zodagonlar, ritsarlar, lordlar va dehqonlarning tuzilgan ierarxiyasi orqali amalga oshirildi. Podshoh ko‘pincha o‘z zodagonlariga sodiqlik va harbiy xizmat evaziga yer ajratgan. Ularning sadoqati evaziga lord vassallarga (er ijarachilariga) himoya beradi, ular o'z navbatida xo'jayinga mehnat xizmatlari yoki pul ko'rsatadilar. Bu har bir insonning jamiyatdagi huquq va burchlari nima ekanligini yuqoridan to pastgacha tushunish imkonini berdi.
Jamiyat uchun foydaliligi:
Liberalizm o'rta asrlarda juda kam bo'lgan himoya va tartibni ta'minladi. Odamlar xo'jayiniga sadoqatini garovga qo'yishlari va buning evaziga himoya, er va rizq olishlari mumkin edi. Odamlar jamiyatning barcha qatlamlari uchun foydali bo'lgan tuzilma va tashkilotni ham ta'minladilar. Liberal tuzumlardagi ijtimoiy ierarxiya huquqiy xavfsizlikni oshirish, mulkka egalik qilish va oddiy aholiga mahalliy siyosatda o'z so'zini aytish imkoniyatini berdi.

3.