Trening mashg’uloti davridagi muhit. Ijtimoiy tеngligini ta'minlovchi psixologik muhit. Reja

Trening mashg’uloti davridagi muhit. Ijtimoiy tеngligini ta'minlovchi psixologik muhit.


Reja:

1.Treningda muloqot mavzusi.

2. Muloqot mavzusidagi o‘yinlarning maqsadi.
3.Muloqot mavzusiga oid o‘yinlarning turlari.

Odamlar muloqot jarayonida so’zlardan tashqari, ya’ni verbalg’ vositalardan tashqari turli xil harakatlardan, qiliqlardan holatlardan, kulgu, ohanglar va boshqalardan ham foydalanadilar. Qiliqlar, mimika, ohanglar, to’xtashlar (pauza), hissiy holatlar, kulgu, yig’i, ko’z qarashlar, yuz ifodalari va boshqalar o’zaro muloqotning nutqsiz vositalari bo’lib, ular muloqot jarayonini yanada kuchaytirib, uni to’ldiradi, bahzan esa nutqli muloqotning o’rnini bosadi, bunday vositalarni noverbalg’ vositalar deyiladi.

Buyuk rus yozuvchisi L.Tolstoy odamlarda 97 xil kulgu turi hamda 85 xil ko’z qarashlari turi borligini kuzatgan. G.M.Andreevaning yozishicha, odam yuz ifodalari, nigohlarning 2000 ga yaqin ko’rinishlari bor. Ayniqsa, birinchi bor uchrashganda ko’zlar to’qnashuvi, nigohlarning roli keyingi muloqotning taqdiriga kuchli ta’sir ko’rsatishi maxsus tadqiqotlar jarayonida o’rganilgan. Bularning barchasi muloqotning hissiy tomondan boy, mazmundor bo’lishini ta’minlab, odamlarning bir-birlarini tushunishlariga yordam beradi. Muloqotning noverbalgi vositalarining milliy hamda hududiy xususiyatlari borligini ham alohida tahkidlab o’tmoq lozim.
Demak, ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etishda muloqotning barcha vositalariga, ayniqsa, nutqqa ehtibor berish kerak. Bolalarni ilk yoshlik chog’laridanoq nutq madaniyatiga o’rgatish, nutqlarini o’stirish choralarini ko’rish zarur. Pedagog esa shunday nutq madaniyatiga ega bo’lishi kerakki, u avvalo uning faoliyatini to’g’ri tashkil etishni ta’minlasin, qolaversa, bolalarda nutqning o’sishiga imkoniyat bersin.
Shaxslararo munosabatlarda muomalaning inson psixik dunyosiga ta’siri masalalarini psixolog olimlardan L.S.Vqgotskiy, S.L.Rubinshteyn, A.N.Leontg’ev, B.G.Anang’ev, A.V.Zaporojets, A.A.Bodalev, B.F.Lomov, A.A.Leontg’ev, M.I.Lisina tadqiqot ishlarini olib borganlar.L.S.Vqgotskiy bola shaxsi psixik dunyosi rivoji va taraqqiyotida muomalani tushuntirib deydi: “Bola shaxsiy faolligini namoyon bo’lishining asosiy yo’li kattalar bilan muomalasi hisoblanadi.Uning tashqi olamga munosabati hamisha boshqa odam orqali munosabat bildirishdir”.
L.S.Vqgotskiy fikricha, ontogenezda genetik jihatdan birlamchi o’zaro ta’sir bahs, dialogdir; ikkilamchi esa individning ongi, psixik jarayonlarining individualligidir: “Biz madaniy rivojlanishning umumiy genetik qonunini mana shunday shaklda ifodalashimiz mumkin: bolaning madaniy o’sishida har qanday funktsiya baholanishi uchun ikki marta, ikki xil rejada paydo bo’ladi, avval ijtimoiy, keyin psixologik, shuningdek, shaxslararao interpsixologik kategoriya sifatida so’ng bola ichki dunyosida intropsixologik kategoriya tariqasida”.
L.S.Vqgotskiy qarashlaridan yana shu jihat ko’rinadiki, muomala intereorizatsiya, ya’ni ichki nutq va ektereorizatsiya, ya’ni tashqi nutq, muomala shakllarida namoyon bo’ladi. Bundan ko’rinadiki, muomala tufayli shaxs ijtimoiylashuvi yuzaga keladi.
Shaxslararo munosabatlarda yuzaga keladigan uch xil vazifalar va murakkab jarayon tuzilmasini G.M.Andreeva “Ijtimoiy psixologiya” kitobida ushbu tuzilishini taklif etadi:
Muloqotning kommunikativ tomoni, ya’ni o’zaro munosabat yoki muloqotga kirishuvchilarning o’rtasida ma’lumotlar almashinuvi jarayoni sifatida;
Muloqotning interaktiv tomoni, ya’ni muloqotga kirishuvchilarning xulq atvorlariga ta’sir jarayoni sifatida;muloqotning pertseptiv tomoni, ya’ni muloqotga kirishuvchilarning bir birlarini idrok etishlari tushunchalri bilan bog’liq jarayon sifatidadeb tushuntiganlar.