Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali

TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI

“Biznes huquqi” fanidan

MUSTAQIL ISH

MAVZU:

Tadbirkorlik(Biznes) faoliyatida ma’muriy va jinoiy javobgarlik asoslari

Bajardi:	112-guruh talabasi Fayzullayev Temur
Tekshirdi:	Kuchimov S.

SAMARQAND-2021

1

MUNDARIJA

Kirish.

1.Tadbirkorlik(Biznes) faoliyatida ma’muriy va jinoiy javobgarlik asoslari

2.Tadbirkorlik Subyektlarining huquqiy himoya tizimi.

3. Tadbirkorlik huquqining asosiy ta’moyillari

Xulosa

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

2

1. 
   Tadbirkorlik(Biznes) faoliyatida ma’muriy va jinoiy javobgarlik asoslari
   

Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning jadal rivojlanishini ta’minlash, xususiy mulkni himoya qilish va uning daxlsizligi kafolatlarining huquqiy mexanizmlarini yanada mustahkamlash, tadbirkorlikni rivojlantirish yo‘lidagi byurokratik to‘siqlarni bartaraf etish, respublikada investitsiya va ishbilarmonlik muhitini yaxshilash maqsadida: Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikka keng erkinlik berish, ularning faoliyatiga davlat organlarining aralashuvini tubdan qisqartish, huquqbuzarliklarning barvaqt oldi olinishini ta’minlash, ularning profilaktikasi samaradorligini oshirish va huquqbuzarliklarga yo‘l qo‘yilmaslik tadbirkorlik faoliyatini yanada rivojlantirish sohasida davlat siyosatining muhim ustuvor yo‘nalishi va davlat organlarining birinchi darajali vazifasi etib belgilansin. 2017-yilning 1-yanvaridan boshlab: tadbirkorlik subyektlarini rejadan tashqari tekshirishlarning barcha turlari bekor qilinadi, yuridik shaxslarning tugatilayotganida, shuningdek, jismoniy va yuridik shaxslarning qonunchilik buzilganligi holatlari bo‘yicha bergan murojaatlari asosida faqatgina Nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi Respublika kengashi qaroriga muvofiq o‘tkaziladigan qisqa muddatli tekshiruvlar bundan mustasno; tadbirkorlik subyektlari faoliyatini, shu jumladan, jinoyat ishlari doirasidagi muqobil tekshirishlarning barcha turlari bekor qilinadi; moliya-xo‘jalik faoliyatini amalga oshirishda birinchi marta huquqbuzarliklar sodir etgan tadbirkorlik subyektlari va ularning xodimlari yo‘l qo‘yilgan qonunbuzarliklarni qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda ixtiyoriy ravishda bartaraf etgan va yetkazilgan moddiy zararni qoplagan taqdirda, insonning sog‘lig‘i va hayotiga zarar yetkazilgan holatlar bundan mustasno, ma’muriy va jinoiy javobgarlikdan, jarimalar va moliyaviy sanksiyalar (penyadan tashqari) qo‘llanilishidan ozod etiladilar; noqonuniy tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bog‘liq huquqbuzarliklarni birinchi marta sodir etgan shaxslar huquqbuzarlik aniqlangan kundan e’tiboran bir oy muddatda yetkazilgan zararning o‘rnini ixtiyoriy ravishda qoplagan, tadbirkorlik subyekti sifatida ro‘yxatdan o‘tgan va ruxsat etuvchi zarur hujjatlarni rasmiylashtirgan taqdirda ma’muriy va jinoiy javobgarlikdan ozod etiladilar; tadbirkorlik subyektlariga nisbatan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish huquqidan mahrum qilish tarzidagi jinoiy jazo qo‘llanilmaydi; 1 xorijiyinvestitsiyalar ishtirokidagi yangidan tashkil etiladigan ishlab chiqarish korxonalariga

3

ularnidavlatro‘yxatidano‘tkazishvaqtidaamaldabo‘lgansoliqvaboshqamajburiyto‘lovlarstavkalarini (resursvabojxonato‘lovlaribundanmustasno) beshyilmobaynidaqo‘llashhuquqiberiladi; tadbirkorliksubyektlarihakamliksudininghalqiluvqarorinimajburiyijroetishuchunijrovaraqasiberishto‘g‘risidaarizabergantaqdirdadavlatbojito‘lashdanozodetiladilar; Davlatorganlari, engavvalo, huquqnimuhofazaqiluvchivanazoratqiluvchituzilmalar: o‘zfaoliyatidayuqoridako‘rsatilgantalabnihamdatadbirkorliksubyektlarininghuquqlarivaqonuniymanfaatlariustuvorligitamoyiliningso‘zsizamalgaoshirilishinita’minlasinlar:o‘zvazifalarivavakolatlariningtanqidiytahliliasosidahuquqbuzarliklarningoldiniolish,profilaktikaqilishhamdaulargayo‘lqo‘ymaslikborasidagichoratadbirlarnitakomillashtirishgavaularningsamaradorliginioshirishgadoirasoslangantakliflarniikkioymuddatda, belgilangantartibdakiritsinlar; tadbirkorlikfaoliyatigaqonungaxilofravishdaaralashganlikvato‘sqinlikqilganlik, ularningfaoliyatiniasossizto‘xtatibqo‘yganlikuchunmansabdorshaxslarningjavobgarligito‘g‘risidagiqonunhujjatlarinormalaritalablariqat’iybajarilishini, shuningdek,tadbirkorliksubyektlarigayetkazilganzararningbevositaaybdorlardanundirilishinita’minlasinlar. Sud amaliyoti tahlili shuni ko‘rsatadiki, ayrim hollarda tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanayotgan shaxslarni asossiz javobgarlikka tortish, ularga nisbatan adolatsiz jazo tayinlash, shu jumladan ish bo‘yicha hech bir zarurat bo‘lmaganda ham ularni muayyan huquqdan mahrum qilish va axloq tuzatish ishi jazosini umumiy asoslarda belgilashga yo‘l qo‘yilmoqda. Bu esa, ularni bozor iqtisodiyoti sharoitida jamiyat uchun foydali bo‘lgan tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanish imkoniyatidan mahrum etmoqda. Tadbirkorlik subyektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishda sudlar tomonidan qonunlarning to‘g‘ri tatbiq etilishini ta’minlash maqsadida, “Sudlar to‘g‘risida”gi Qonunning 17-moddasiga asosan, O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi qaror qiladi: -Tadbirkorlik faoliyati bilan bog‘liq jinoyat va ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rishda sudlarga tadbirkorlik faoliyati subyektlari huquq va erkinliklarining kafolatlari haqidagi qonun hujjatlariga qat’iy rioya qilishlari shartligi tushuntirilsin. - “Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to‘g‘risida”gi Qonuni mazmuniga ko‘ra, tadbirkorlik — tegishli subyektlar tomonidan qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladigan, tavakkalchilik asosida o‘z mulkiy javobgarligi ostida daromad (foyda) olishga qaratilgan tashabbuskor faoliyatdir. Tadbirkorlik faoliyati subyektlari belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tib, tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan yuridik va jismoniy shaxslar hisoblanadi.

4

2. 
   Tadbirkorlik Subyektlarining huquqiy himoya tizimi.
   

Tadbirkorlik fraoliyati subyektlari tushunchasi va maqomini aniqlash uchun avvalambor “huquq subyekti” va “fuqarolik huquqi subyekti” tushunchalarining mohiyatini chuqur anglab olish lozim bo’ladi. Huquq subyekti keng huquqiy kategoriya hisoblanib uning tarkibiga amaldagi qonun hujjatlariga binoan huquq majburiyatlariga ega bo’lgan ijtimoiy munosabatlarning barcha ishtirokchilari kiradi. O’z navbatida har bir huquq tarmog’ining o’z subyektlari ( davlat huquqida- saylovchilar va saylanuvchilar mehnat huquqida ish beruvchi hodim moliya huquqida – soliq to’lovchi va soliq organi jinoyat pressual huquqida II- BoB . Tadbirkorlik faoliyati subyektlarining va ularning turlari 35 surishtiruvchi ,tergovchi , gumondor , ayblanuvchi, sudlanuvchi va hokazo) bo’lganidek , tadbirkorlik huquqi ham o’z subyektlari bor. Fuqarolik huquqining barcha subyektlari yagona “shaxslar” degan umumiy nom bilan ifodalanadi. “Shaxslar” ham o’z navbatida uch guruhga bo’linadi. Birinchisi, fuqarolar(jismoniy shaxslar) bo’lib, u o’z ichiga O’zbekiston Respublikasi fuqarolari, boshqa davlatlarning fuqarolari, shuningdek fuqaroligi bo’lmagan shaxslarni oladi; ikkinchisi yuridik shaxslar bo’lib, u o’z ichiga foyda olishni o’z faoliyatining asosiy maqsadi qilib olgan(tijoratchi tashkilot), yoki foyda olishni ana shunday maqsadli qilib olgan tashkilotlar O’zbekiston Respublikasi, chet el yoki aralash (qo’shma) korxonalar shaklida bo’lishi mumkin; uchinchisi, davlat bo’lib, u alohida subyekt sifatida bevosita o’z nomidan, shuningdek uning nomidan ma’muriy hududiy tuzilmalar yoki davlat organlarini ishtirok etishlari mumkin. Davlatning kuch-qudrati –avvalo demokratik insitutlarning mustaqil faoliyat ko’rsatishi uchub shart-sharoit yaratish, fuqarolar va jamiyatning barcha siyosiy, ijtimoiy salohiyatlarini ro’yobga chiqarish, tadbirkorlikning iqtisodiy tashabbuslar erkinligini uchun zarur imkoniyatlarni tashkil etib berish qobiliyati bilan o’lchanadi. I.A.KARIMOV(

5

3. 
   Tadbirkorlik huquqining asosiy ta’moyillari
   

Qonun bilan taqiqlanmagan har qanday faoliyatni amalga oshirishda o’ziga tegishli mol-mulkdan o’z hohishi va manfaatlarini ko’zlab foydalanishi uchun tadbirkorga berilgan erkinlik asosiy tamoyillardan iborat. Ushbu tamoyilga amal qilish “Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari tog’risida”gi qonunda o’z ifodasini topgan. Uning 1-moddasiga muvofiq, “Qonunning asosiy ifodalari fuqarolarning tadbirkorlik faoliyatida erkin ishtirok etishi va manfaatdorligi uchun kafolatlar hamda sharoitlar yaratishdan, ularning ishchanlik faolligini oshirishdan, shuningdek tadbirkorlik faoliyati subyektlari huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishdan iborat”. Demak tadbirkor qonun bilan taqiqlanmagan har qanday faoliyat bilan shug’ullanishi mumkin, ya’ni u mulk huquqi subyekti, xo’jalik yuritish yoki operativ boshqarish huquqi subyekti bo’lishidan qat’iy nazar, unga tegishli mol-mulk asosida qonun bilan taqiqlanmagan faoliyatni amalga oshirish uchun erkinlik beriladi, sharoit va kafolatlar yaratiladi. Tadbirkor o’z mol-mulki asosida, uning qaysi shakldan(xususiy yoki ommaviy) ibrat bo’lishidan qat’iy nazar,turli xo’jalik faoliyatini erkin tanlash va erkin amalga oshirish huquqiga ega. Asosiy masala shundan iboratki bunday faoliyat qonunga zid bo’lmasligi va qonun bilan taqiqlanmagan bo’lishi lozim. Mulkchilikning hamma shakllarining xo’jalik faoliyatining barcha turlarining teng huquqlilik asosida amal qilishi tadbirkorlikning asosoiy talablaridan hisoblanadi. Demak, mulkchilikning qaysi shakliga asoslangan bo’lmasin yoki qaysi shakldagi va turli xo’jalik yuritish faoliyatidan iborat bo’lmasin tadbirkorlikning tashkil topishi va rivojlanishi uchun zarur bo’lgan sharoit va tadbirlarni amalga oshirishda teng huquq va sharoit tug’dirib beriladi. Bunday tenglik tadbirkorlarning iqtisodiy va huquqiy mustaqilligidan darak beradi. Ularning har biri o’ziga tegishli bo’lgan alohida mol-mulkka ega. Mulkiy munosabatlarda o’z nomidan mustaqil ishtirok etadilar, xo’jalim faoliyatini yuritishda biri ikkinchisiga qaram emas hisoblanadi. O’z majburiyatlari va qarzlari bo’yicha o’zlari javob beradilar.

6

XULOSA

“Biznes Huquqi” fanidan bu mustaqil ishimda men ko’plab siyosiy mahalliy va adabiy tamalar va ko’pgina mavzularda o’z bilimlarimni yanada mustahkamladim. Mavzularda esa butunlay tushunarli qilib Tadbirkorlik(Biznes) faoliyatida ma’muriy va jinoiy javobgarlik asoslari , tadbirkorlik subyektlarining huquqiy himoya tizimlari bo’yicha o’z bilimlarimni mustahkamlagan holda ushbu mustaqil ishimni yozdim. Ishonamanki bu olgan bilimlarim menga kelajakdagi ishlarimda va hayot yo’limda ko’plab sohalarda yordam beradi. Biznes huquqi fanini hozirgi kunda yosh avlod ya’ni biz chuqur va teran o’rgansak kelajakdagi ishlarimizda va kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatimizda biznes bo’yicha huquqiy bilimlarimizni asoslashda juda zarur va kerakli bo’lishiga albatta ishonamiz. Biz “Biznes huquqi” fanini o’rganar ekanmiz lekin ko’pchilik ayrim talabalar hattoki bu fan atamasi ma’nosini ham bilishmaydi. Biznes huquqi_-_tadbirkorlik subyektlari o’rtasidagi tadbirkorlik faoliyati bilan bog’liq bo’lgan munosabatlarda davlatning iqtisodiyotga rahbarlik qilish chora tadbirlari belgilovchi huquqiy tadbirlarni belgilovchi huquqiy qoidalar yig’indisidan iboratdir.

Foydalanilgan adabiyotlar;

1) 2-A Tadbirkorlik huquqi. Maxsus qism. Darslik Toshkent – 2002

2) 3-A Tadbirkorlik huquqi. Umumiy qism. Darslik. Toshkent – 2002

3) 6-A Tadbirkorlik(Biznes) huquqi. Darslik. Toshkent 2018.

4) 1-A A.Ibratov B.I.Tadbirkorlik huquqi- Toshkent . moliya, 2001-218-b.

7