13-mavzu. Xususiy mulk huquqi

13-mavzu. XUSUSIY MULK HUQUQI 
1.Xususiy mulk tushunchasi va uning bozor munosabatlari sharoitidagi ahamiyati. 
2. Xususiy mulk huquqi subektlari 
3. Xususiy mulk huquqi obektlari 
 
1.Xususiy mulk tushunchasi va uning bozor munosabatlari sharoitidagi ahamiyati. 
O’zbekiston Respublikasi FKning 207-moddasiga asosan xusu-siy mulk huquqi shaxsning qonun 
hujjatlariga muvofiq tarzda qo’lga kiritgan mol-mulkka egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarruf 
etish huquqidir. Yani u meros tariqasida, ishlab chiqarishda o’z mehnati bilan shaxsan ishtirok etish, 
tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish, bitimlar tuzish, yollanma mehnatdan foydalanish tartibida 
hamda qonunda taqiqlab qo’yilmagan boshqa asoslarda olgan huquqidir. Xususiy mulk huquqi bilan 
bog’liq muhim qoida shuki, xususiy mulk bo’lgan mol-mulk mulkdor va qiymat jihatdan 
cheklanmaydi. 
Xususiy mulk huquqining subektlari fuqarolar, xo’jalik shirkatlari va jamiyatlari, kooperativlar, 
jamoat birlashmalari, ijtimoiy fondlar va davlatga qarashli bo’lmagan boshqa yuridik shaxslardir 
(FKning 208-moddasi). 
Xususiy mulk huquqi subektlari turli-tuman va keng doirada bo’lsa ham ularni birlashtiruvchi 
belgi mulkning vujudga kelishi, undan foydalanish, boshqarish, tasarruf etish, uning natijalari-dan 
bahramand bo’lishda jismoniy shaxs (xususiy shaxs)ning u yoki bu darajada ishtirok etishi, ishtirok 
etganida ham ommaviy mulkdagi kabi fuqaro (davlatga mansub shaxs) yoki maxsus vakolatli 
mansabdor shaxs sifatida emas, balki mulkdor shaxs sifatida ishtirok etishidir. Bunday ishtirok etish 
bevosita (masalan, fuqarolarga tegishli mol-mulk bo’yicha mulkdor vakolatlarini amalga oshirishdi) 
yoki bevosita (masalan, yuridik shaxsni tasis etuvchisi yoki yuridik shaxs mol-mulkidan bahramand 
bo’luvchi subekti sifatidagi huquqlarni amalga oshiishdi) namoyon bo’ladi. Har ikkala ko’rinishda 
ham xususiy shaxsga malum mulkiy huquqlar tegishli bo’ladi va u bu huquqlarni o’ziga xos tarzda 
ro’yobga chiqaradi.