Til haqida tushuncha

TIL VA NUTQ
101-P.S-guruh USMONOVA NILUFAR

Til haqida tushuncha

Til haqida tushuncha

Til- insoniyat jamiyatida tabiiy ravishda paydo bo'lgan eng muhim aloqa vositasi bo'lib xizmat qiluvchi ijtimoiy mo'ljallangan belgilar tizimidir. Tilning imo-ishora tizimi- tovushlar to'plami va ma'nolar majmuasi o'rtasidagi muvofiqlikni o'rnatishdan iborat. Til ikki shaklda mavjud: og'zaki va yozma. Tovush shakli yozma shaklga nisbatan birlamchi hisoblanadi.
TIL FUNKSIYALARI:
1. Aloqa vositalari
2. Og'zaki badiiy obrazlar yaratish vositasi.
3. Tuyg'ularni, shaxsning ichki holatini va irodasini ifodalash vositasi.
4. Bilim vositalari.
5. Til quyi tizimlarining yangi birliklarini hosil qilish vositalari.
6. Ijtimoiy tajriba va bilimlarni to'plash va saqlash vositasi.
Til ob'ektivdir. U barcha ma'ruzachilar uchun yagona va juda boy, yuz minglab so'z va iboralarga ega.
Til odamlarning muloqotga bo'lgan ehtiyojidan kelib chiqadi.

Nutq haqida tushuncha

Nutq haqida tushuncha

Nutq- bu og'zaki yoki yozma shaklda yuzaga keladigan o'ziga xos nutq bo'lib, uni amalga oshirish til vositalaridan foydalanish orqali amalga oshiriladi. «Nutq» tushunchasi «nutq faoliyati» tushunchasiga nisbatan kengroq bo‘lib, birinchisi ham nutq jarayoni (nutq faoliyati), ham uning natijasi (nutq ishlari) tushuniladi.
NUTQ FUNKSIYALARI:
1. Aloqa jarayonini amalga oshirish
2. Badiiy obrazlar, asarlar yaratish jarayonini amalga oshirish (estetik funktsiya).
3. Tuyg'ularni, shaxsning ichki holatlarini va irodasini ifodalash jarayonini amalga oshirish.
4. Bilish jarayonlarini amalga oshirish.
5. Til quyi tizimlarining yangi birliklarini hosil qilish jarayonlarini amalga oshirish.
6. Jamoat tajribasi va bilimlarini to'plash va saqlash jarayonini amalga oshirish.
Nutq – bu insonnning eng oliy, murakkab, ruhiy vazifalardan biri bo’lib hisoblanadi. Odamning ijtimoiy mehnat jarayonida kishilar o’rtasida o’zaro fikr almashinuv vositasi sifatida vujudga kelgan spetsifik funksiyasi. Inson tashqi olamdagi predmetlar va hodisalarni sezgi organlari yordamida va nut vositasida idrok etadi.
Nutq faoliyatining faol va passiv turlari farqlanadi. So’zlovchining nutqi faol nutq, tinglovchining nutqi passiv nutq hisoblanadi. Nutq ichki va tashqi nutqqa bo’linadi. Tashqi nutq - yozma va og’zaki nutqqa, og’zaki nutq esa monolog va dialogik nutqqa bo’linadi. Monolog - bir kishining o’ziga yoki boshqalarga qaratilgan nutqidir. Ikki yoki undan ortiq kishilar o’rtasidagi nutq - dialog deyiladi. Bir nechta kishilar bilan amalga oshirishga mo‘ljallangan, triada va poliada negiziga quriluvchi, axborot uzatish va qabul qilishga yo‘naltirilgan, bahs tarkiblari ishtirok etuvchi og‘zaki nutq turiga polilogik nutq deyiladi.
NUTQ TURLARI:
VERBAL nutq: NOVERBAL nutq

• Og’zaki
• Yozma
• Monologik
• Poliologik
• Tahqi
• Ichki
• Ekspressiv
• Impressiv
• Lakomik
• Yopiq
• Affektiv

Tovushli

• Exologik (aks-sado)
• Signifikatsiya (shartli belgilar, signallar)

Tovushsiz

• Imo-ishora (jest)
• Mimika
• Pantomimika
• Daktiologik (barmoq nutqi)