|
1-tema : Tárbiya social -tariyxıy zárúrlik sıpatında
Jobası:
“Tárbiya” túsinigi jáne onıń social mánisi.
«Baslawısh tálimde tárbiya páni»niń social-gumanitar pánler hám mektep pánleri sistemasında tutqan ornı.
Ózbekstan Respublikasında bilimlendiriw tarawındaǵı reformalar.
Úzliksiz tálim sistemasında “Milliy tikleniwden - milliy rawajlanıwǵa qaray” principine tiykarlanǵan milliy qádiriyatlardı sińdiriw zárúriyatı.
Tayanısh túsinikleri: tárbiya, tárbiyanıń ornı, bilimlendiriw tarawındaǵı reformalar, “Milliy tikleniwden - milliy rawajlanıwǵa qaray” principi
Tárbiya - arnawlı bir, anıq maqset hám de social -tariyxıy tájiriybe tiykarında shaxstı hár tárepleme ósiriw, onıń sanasın, dúnyaǵa kóz qarasın qáliplestiriw procesi. Basqashalaw aytılǵanda, tárbiya balanı arnawlı bir maqset jolında hár tárepleme kamalǵa keltiriw, social sana hám minez-qulıqtı qáliplestiriwge baǵarlanǵan iskerlik procesi bolıp tabıladı. Sonıń menen birge, tárbiya mazmunın Quran súreleri, Muhammad payǵambarımız (a. s.) hádisleri, milliy hám materiallıq qádiriyatlar, xalıq pedagogikası, oyshıl hám ilimpazlardıń tárbiyaǵa tiyisli dóretpeleri sıyaqlılar quraydı.
Túrli zaman hám mákanda social tárbiya mánisi túrlishe bolıp, onıń mazmunı social maqsetlerden kelip shıǵıp tiykarlanǵan. Tárbiya ideyası túrlishe kórsetilgen bolsada, biraq baǵdarlawshılıq ózgesheligi biir. Tárbiya haqqında belgili ózbek pedagogı Abdulla Avloniy sonday deydi: «Tárbiya bizler ushın ya ómir, ya ólim, ya azatlıq – ya apatshılıq, ya baxıt – ya baxıtsızlıq máselesidur». Bul pikirlerden ańlaymız, shaxs tárbiyası jeke is emes, bálki social, milliy jumıs bolıp tabıladı. Hár bir xalıqtıń rawajlanıw, mámleketlerdiń qúdiretli bolıwı áwladlar tárbiyasına kóp tárepten baylanıslı.
Tárbiya - shaxstı maqsetke muwapıq jetilistiriw ushın shólkemlestirilgen pedagogikalıq process bolıp, tárbiyalanıwshınıń shaxsına úzliksiz hám sistemalı tásir etiw imkaniyatın beredi.
Tárbiya procesi oqıtıwshı hám oqıwshı (tárbiyashi hám tárbiyalanıwshı) lar ortasında shólkemlestiriletuǵın hám de anıq maqsetke baǵgarlanǵan sheriklik procesi bolıp tabıladı. Tárbiya processinde tárbiyalanıwshınıń sanası qáliplesip baradı, sezimleri rawajlanadı, socialliq ómir ushın zárúr bolǵan social baylanıslardı shólkemlestiriwge xızmet etetuǵın qulıqlıq ádetler payda boladı.
Tárbiya processinde oqıwshılardıń turmısı hám iskerligin pedagogikalıq tárepten tuwrı shólkemlestiriw oǵada zárúrli bolıp tabıladı. Iskerlik processinde oqıwshı sırttan keletuǵın tárbiyalıq tásirlerge salıstırǵanda málim múnásibette boladı. Bul múnásibet shaxstıń ishki mútajlik hám qálewlerin ańlatadı. Psixolog hám pedagoglardıń izertlewleri shaxsqa sırtqı faktorlardıń (qále unamsız, qále unamlı ) tásiri oqıwshınıń olarǵa munasábetine baylanıslılıǵın kórsetedi. Oqıwshı iskerligin shólkemlestiriw ǵana emes, bálki tárbiyalaniwshiniń bul iskerlikke salıstırǵanda túrli keshirmelerin qanday ańǵarıwı, bahalawı, seziwi, olardan ózi ushın nelerdi alıp atırǵanlıǵın biliwi zárúr. Tárbiya social munasábetlerdiń quramalılasıp barıwı tiykarında keshedi.
“Bizlerdiń tiykarǵı maqsetimiz - jaslardıń sapalı bilim alıw múmkinshiliginee iye bolıw, olardıń óz qábileti hám uqıbın júzege shıǵarıw ushın barlıq zárúr sharayatlardı jaratıp beriwden ibarat.”
Sh. M. Mirziyoyev
Búgin Jańa Ózbekstan ómiriniń barlıq tarawları tereń reformalar maydanına aynalǵan. Bul processte social tarawdıń hasası esaplanǵan tálim sistemasındaǵı ózgerisler haqqında tolqınlanıp sóylemewdiń ılajı joq. Mámleketimizde sońǵı jıllarda tálim sistemasınıń barlıq basqıshların zamanagóy talaplar tiykarında shólkemlestiriw boyınsha ámeliy jumıslar sheshiwshi basqıshqa kirdi.
Mámleketimizde “Bilimlendiriw haqqındaǵı” Nızam dáslep 1992-jılda qabıl qılınǵan, 1997-jılda bolsa jańadan baspaǵa shıqqan. 2020-jıl 23-sentyabrde qabıl qılınǵab “Bilimlendiriw haqqında”gi Nızamda bilimlendiriw tarawında házirgi dáwirdegi ámelge asırılǵan reformalar óz kórinisin taptı. Nızam joybarın jetilistiriw dawamında 238 norma hám qaǵıyda qayta kórip shıǵıldı, mekemelik normativlik-huqıqıy hújjetlerdi kemeytiw múmkinshiliginen paydalanǵan halda 123 norma joybar quramınan shıǵarıldı hám de 54 tuwrıdan-tuwrı ámel etiwshi statya menen almastırıldı. Sonıń menen birge, basqarıw byurokratik mexanizmge tiyisli 7 statya pútkilley shıǵarıp taslandı. Usı Nızamda bul jańa norma hám qaǵıydalar óz kórinisin tabıwı nátiyjesinde nızam 11 bap hám 75 statyadan ibarat tártipte islep shıǵıldı.
Ózbekstan rawajlanıwınıń jańa - Milliy rawajlanıw basqıshı. Ǵárezsizlik jıllarında milliy ǵárezsizlik ideyası xalqımızdıń milliy tikleniwine xızmet etti. Ideologiyalıq gúreslerde kúnimizge jaradı. Xalqımızdı birlestirdi, buzıwǵa qaratılǵan ideyalar mánisin túsindirdi. 2017-jıldan baslap Ózbekstan óz rawajlanıwınıń jańa - Milliy rawajlanıw basqıshına kirdi. Keyingi jıllarda erisilgen joqarı jeńisler xalqımızdı baxıtlı qılıwǵa qaratılǵan reformalar nátiyjelerin ayqın kórsetip atır.
Milliy rawajlanıw basqıshınıń bas ideyası “Milliy tikleniwden - milliy rawajlanıwǵa qaray”. Rawajlanıw - háreketti talap etedi. Sonday eken, milliy ideyamız háreketler ideologiyası boladı. Milliy ideya adamlarǵa reformalar kim ushın, ne ushınlıǵın, áhmiyetin túsintiredi. Jatqandı – otırǵızadı, otırǵandı - turg'izadi, turǵandı - júrgizedi, júrgendi - juwırıwǵa háreketlendiredi. Sebebi bulardı túainbegen adamlar birlespeydi, , júzeki isleydi. Biri islese, ekinshisi tamashagóy boladı. Túsingenler birlesip, birlesip, zawıq penen isleydi. Nátiyjede turmısınan razı boladı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
