Tarbiyainstituti m illiy va harakatli

53айниддин Махмуд Восифий,  Бадоеь ул вақоеь. Т., Адабиёт ва саньат нашриёти,  1979.69-6.
б3ахириддин Мухаммад Бобур,  "Бобурнома". Т.,  Юлдузча,  1989,  10,  16,  150,  156-бетлар
19

---

qo‘yib  yubordi.  Kamonga  chapdastlik  bilan  o‘q  o‘rnatdi  va  chopib 
borayotgan  ot  ustidan  nishonga  otdi.  Yoy  o ‘qi  nishon  yog‘ochga 
“taq”  etib urilgani baralla eshitildi”.7
Xolchayontepa va  Bolaliktepadagi  arxeologik  qazihnalar paytida 
topilgan  kamon  o‘qlarining  uchlari  ajdodlarimizning  azaldan 
tirandozlik  bilan mashhur bo‘lganliklariga dahldir.
Xolchayontepadan  topilgan  ot  va  suvorilaming  haykalchalari 
g‘oyat  katta  ilmiy  qimmatga  ega.  Xolchayon  otlari  yengil  qurollan- 
gan  suvorilar  uchun  mo‘ljallangan  bo‘hb,  suvorflar  maxsus  kiyimda 
yurishgan  va  o‘q-yoy  bilan  qurollangan.  Topilgan  suvori  haykal- 
chalari  shuni  ko‘rsatadiki,  ular  otda  yelib  borayotib,  nishonga  aniq 
urganlar.  Termiz  yaqinidagi  Ayritom,  Xorazmdagi  TuproqqaFa  va 
boshqa joylardan topilgan buyumlar,  suyak,  tosh,  sopolga tushirilgan 
rasmlarda  qadimgi  madaniyat,  kurash,  chavandozlik,  tirandozlik,  ov 
jarayonlari aks ettmlgan.
Bu  davrda  yashagan  xalqlar  o'rtasida  jangovarlikni  oshirish,  ov 
hududlarida osoyishtalikni ta’minlash va o‘z vatanlarini himoya  qilish, 
xalq  larovonligini  yuksaltirishga  xizmat  qfladigan  diniy,  madaniy 
marosimlar,  rasm-rusundar,  to‘ylar va xalq sayllaridagi kamondan o‘q 
otish,  qilichbozlik,  qalqonbozlik,  nayzabozlik,  kurash,  ot  o‘yinlari, 
sport  turlari  tantanali  ravishda  o‘tkazilgan.  Shuningdek,  o‘zbek  xalq 
o'yinlari  orasida  chavaudozlik  sport  turi  muhim  o‘rin  tutgan.  0 ‘rta 
Osiyo  xalqlari  o‘rtasida  chavandozlik bilan bog‘liq bo‘lgan  o‘yinlar  va 
sport  turlari musobaqa-bahslar doimiy ravishda o‘tkazilib turgan,  lekin 
ulardagi jismoniy mashqlaming asosiy yo'nalishi harbiy-amaliy tavsifga 
ega  boTgan.  Xalqimizni  otsiz  tasawur  qflish  qiyin,  shuningdek,  ilk 
bolalik  chog‘idanoq  ot  minish  bu  yerda  yashovchilar  uchun  odat 
tusiga kiigan.
Xalqimiz  orasida  ot  bilan  bog‘liq  “Ko‘pkari-uloq”,  “Poyga”, 
‘Qiz  quvmoq” ,  “Ag‘darish”,  “Ot  ustida  qilichbozlik”,  “Qovoq 
o‘yini”,  “Chavgon”  kabi xalq o'yinlari ko'plab  o‘tkazflgan.
Abulqosim  Firdavsiy  “Shohnoma”  asarida  “Uloq”  so‘zini  ko‘p 
ishlatgan.  Al-Maqsudiy  Qurbon  hayiti  haqida  yozganda:  “Bayram 
kuni  jurjonliklar  bilan  bekrobodliklar  o'rtasida  tuya  kallasini  qoTga 
kiritish uchun tortishuv bo‘ladi” ,  deb  qimmath maTumot qoldirgan.
Mahmud  Koshg'ariy  ham  chavandozlik  va  tirandozlikka  doir 
ko‘plab  misollar  keltiradi:  “o‘q  otishga  usta  odam  —  mergan”,  “ot 
poygasida  va  chavgon  o‘yinida  maydon  qirg‘og‘iga  tortiladigan