Tarbiyainstituti m illiy va harakatli

Тошпулатов Ж.  Сурхондарёда жисмоний тарбия ва спорт.  Термиз,  1991.  9-6.
9Пугаченкова  Г.А.,  Тургунов  Б.А.  Древняя  Бактрия.  Исследования  Далварзин  Тепе".  М„
 
Наука,  1972.  с.  37
21

---

“Shaxmat  va  nard  o‘yinlari  elchining  fazilatini  shu  darajada  aks 
ettirishi  lozimki,  toki  xariflari  undan  ustun  bo‘lmasin.  Chavgon 
o‘yiniga  mohir,  yoy  tortishga  qodir,  qushchilik,  ovchilik  sirlaridan 
xabardor bo‘lish ham elchi fazilatlarini oshiradi”.10
Erkin  Vohidovning  “Buyuk  hayot  tongi”  dostonida  shaxmat 
musobaqasi  tasviri  orqali  qahramonlaming  ruhiy  holati  ochib 
berilgan.
Unda  “kisht”,  “rux” ,  “shohga  hujum”  kabi  milliy  sport  atama- 
lari  qahramonlaming  hayotga  munosabatlarini ham  belgilab  ko'rsat- 
gan,  ya’ni  chiroyli  so‘z  o‘yinlari  hosil  qilingan.  Har  bir  xalq  millat 
va  elat  o‘zining  milliy,  m a’naviy  va  madaniy  merosini  asrlar  osha 
avaylab-asrab  kelmoqda,  shu  asnoda  xalqimizning  qadimiy  va 
navqiron milliy kurashi bunga  dalil bo‘la oladi.
Shuni  e ’tirof  etish  kerakki,  milliy  kurashimiz  tarixi  insoniyat 
taraqqiyotining  uzoq  o‘tmishidan  boshlanadi.  Teshiktosh,  Ayritom, 
Kuchuktepa,  Dalvarzintepa,  Afrosiyob  va  shunga  o‘xshash  yirik 
arxeologik qazilma  topildiqlari ichida  sopol,  chinni  idishlar,  devorga 
solingan  suratlarda  qadimgi  kurashchilaming  bellashuvlari  aks 
ettirilgan.  Bu  bilan  qadimgi  ajdodlarimiz  xo‘jalikni  boshqarish, 
qiyinchiliklarga  barham  berish,  dushmanlarga  qarshi  mardonavor 
kurashish  va  ulaming  ustidan  muvafiaqiyatli  g‘alaba  qozonish 
bilangina  emas,  balki yosh avlodni hayotga sogTom,  baquwat, jasur, 
epchil,  kuchli,  chidamli  qilib  tayyorlash  hamda  tarbiyalashga 
alohida  e'tibor beiganlar.
Ajdodlarimiz  qoldirgan  qadimiy qoTyozmalar,  dostonlar,  ertaklar, 
rivoyatlar,  topishmoqlar  va  qo‘shiqlarda  kurash  haqidagi  ko‘plab  ata- 
malar  uchiaydi.  Malimud  Koshg ariy  milliy  kurashimizning  qoidalari, 
usullari haqida  qator misollar keltiiadi,  masalan,  “olishish,  tortishish”, 
“kurashdi”,  “kurash  tushdi”,  “yengildi”,  “tepdi”,  “u  uni  chalib  yiqit- 
di”,  “yutdi”,  “ular  ikkovi bir-birlari bilan bo‘yin  qayirishda bahslash- 
dilar”,  “yengilmas,  kurashchi,  botir”,  “kurashchi,  belbog‘,  kamar”, 
“qaytardi”,  “ko'tardi”,  “qayirdi”,  “tepishdi”,  “silkishdi”,  “sakrashdi” , 
“u uning oyog‘ini kurashda chaldi,  qayirdi”  va hokazolar.
Tibbiyot  olamini  sultoni mashhur  hakim  Abu Ali ibn  Sino  “Tib 
qonunlari”  kitobida  kurashning  ikki  turini  tavsiflab,  ulaming 
mohiyati  va  qo‘llanish  qoidalarini  mufassal  yozib  qoldirgan.  Uning 
ta ’rificha,  kurashning  bir  turida  belidan  ushlashga  mxsat  berilib, 
oyoq  ishlatmasdan  kurashish  bo‘lsa,  ikkinchisi  esa  qaysi  joyidan 
ushlagan boTsa,  shuni mahkam tutish va  oyoqlar yordamida  harakat