Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №5 28 zardushtiylik dining vujudga kelishi eshamanova Sanobar Abdusamadovna

---

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №5 
28 
ZARDUSHTIYLIK DINING VUJUDGA KELISHI 
 
Eshamanova Sanobar Abdusamadovna 
Yakkabog‘ tumani 50-maktabning 
tarix fani o‘qituvchisi 
https://doi.org/10.5281/zenodo.6694688
Annotatsiya:
ushbu maqola zardushtiylik dining vujudga kelishi haqida 
yozilgan bo‘lib, unda zardushtiylik dini, urf-odatlari, zadusht haqida ma’lumotlar 
mavjud. O‘rta Osiyadagi dinlar haqida ham ma’lumotlar yozilgan. 
Kalit so‘zlar:
din, zardusht, xorazm, Avesto, Firdavsiy. 
Zardushtiylik eng qadimgi dinlardan bo`lib, bu din eramizdan avvalgi VII-VI 
asrlarda dastavval O`rta Osiyoda-Xorazm vohasida paydo bo`lgan. Uning 
payg`ambari Zardusht tarixiy shaxs edi. U mazdaiylik dinini isloh qilib, uning asosida 
yangi Yakkaxudolik dinini ijod etgan. 
Zardushtiylik-ilgarigi diniy tasavvurlar va ko`p xudochilikka asoslangan diniy 
e`tiqodlarni takror Zardusht isloh qilishi oqibatida yuzaga kelgan dindir. Bu qadimiy 
din haqida bir-birini istisno etuvchi fikrlar hanuz davom etib keladi. Ko`p 
tadqiqotchilar Zardusht tarixiy shaxs bo`lib, milodgacha 589-512 yillarda yashab ijod 
etgan birinchi ilohiyotchi, faylasuf, tabiyotshunos va shoir ekanini e`tirof etadilar. Bu 
haqiqatga yaqindir. 
Zardushtiylik paydo bo`lgan davr dastlabki sinfiy jamiyat, ya`ni quldorlik 
tuzumi endigina paydo bo`layotgan davr edi. U urug`-qabilachilik tuzumi yemirilib 
aholi qullar va quldorlarga, zolim va mazlumlarga bo`linayotgan davr bo`lgan. Bu din 
eng avval O`rta Osiyo, so`ng Eron, Ozorbayjonda qaror topgan edi. 
I.A.Karimov “O`z kelajagimizni o`z qo`limiz bilan qurmoqdamiz” degan asarida 
biz o`zbek xalqi mansub bo`lgan xalqning tarixi g`oyat uzun, beqiyos, betakror 
ekanini ta`kidlab, bunday degan edilar; “Biz jahon maydonida kuni kecha paydo 
bo`lgan xalq emasmiz. Bizning millatimiz xalqimiz ko`xna Xorazm zaminida 
“Avesto” paydo bo`lgan zamonlardan buyon o`z hayoti, o`z madaniyati, o`z tarixi 
bilan yashab keladi”. 
O`zining “Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q“ degan asarida bu fikrni yanada 
kengaytirgan va terranlashtirgan akademik olimimiz yana bunday degan edi: “Eng 
mo`tabar, qadimgi qo`lyozmamiz “Avesto” ning yaratilganiga 3000 yil bo`lyapti. Bu 
nodir kitob bundan XXX asr muqaddam ikki daryo oralig`ida, mana shu zaminda 
umrguzaronlik qilgan ajdodlarimizning biz avlodlariga qoldirgan ma`naviy, tarixiy 
merosidir”. Bu, ta`bir joiz bo`lsa shaklan diniy, mazmunan boshdan oyoq dunyoviy 
yozuvning qadr-qimmatini teran anglab, uning o`zbek yozma madaniyatining ilk 

---