Ilmiy bilim rivojlanishining zamonaviy bosqichida metodologik muammolar ahamiyatining olumotlar tuplash, u yoki bu goyani isbotlash uchun ishlatiladigan uslublari bilan ajralib turadi. Uslublar mukammalligi aslida nazariy taraqqiyotni, fan taraqqiyotini belgilovchi asosiy omildir.
Hozirgi zamon fanlarining taraqqiyoti shu bilan oqoridir. Buning bir qancha sabablari mavjud bo`lib, ular avvalo jamiyatda rozgarishlarning sabablaridan biri hisoblangan fan-texnika taraqqiyoti maqsadlari bilan fan maqsadalarining uygunlashuvi, amaliyotning fan oldiga kuyayotgan talablari darajasining tobora ortib borayotganligi, tadqiqot qilish vositalarining murakkablashib borayotganligi va nixoyat har bir fanda rolayotganligidir.
Ijtimoiy psixologiya torisida gapiriladigan bokidlash lozimki, avvalo jamiyatning bu fan oldiga kuyayotgan talablari oldiki, bu yerda nazariy ishlar tadbiqiy ishlardan ancha kopligini tani, "metodologiya" tushunchasi "konkret metodlar" yoki texnik usullar tushunchalaridan kengrokdir.
Ijtimoiy psixologik tadqiqotlarning metodologik muammolariga quyidagilar kiradi. Birinchidan, empirik mani kay turdagi malumotlar sifatida kabolumotlar sifatida kuz bilan kurib qayd qiladiganlar xulq-atvor shakllarni kabogtkazish mumkin - bu eksperimental mazan tadqiqotchi koradiki, bunda turli guruhlarni olumotlarning tori yoki notoriligi aniqlanadi. Bunday tadqiqotlar korrellyatsion tadqiqotlar deb ataladi.
Ikkinchi metodik muammo - bu u yoki bu ijtimoiy psixologik nazariya asosida qonuniyatlar yaratish va ilmiy taxminlar qilish muammosi. Ilmiy tadqiqot boshlashdan oldin tadqiqotchi maqligiga bevosita bogpincha fan sohasiga endigina kadam kuygan yesh olim yoki tadqiqotchi gipotezalar-taxminlar bayon etishga qiynaladi, chunki Ijtimoiy psixologiyada ayniyatlar ayrim, alohida tadqiqotlardan umumiy xulosa olish orqali toni deduktiv usul har doim ham qon i qanday malumotlarning ishonchliligi.
Sifat haqida gap kyotganda, tadqiqotchining tadqiqot obglumotlarining ishonchliligini qanday usullar bilan tekshirganligi nazarda tutiladi.
Bazganligi belgisidir. Yoyilishi mumkin bo`lgan yana bir kamchilik - bu usha oektining xajmi yoki soni xususida. Chunki amaliyotda kop bolumot shunchalik ishonchli bo`ladi, degan notori fikr mavjud. Agar tadqiqotchi ish boshlashidan oldin, ayni maqsadlarini, vazifalarini tadqiqotning nazariy asosini Yaxshi bilgan holda tori ilmiy taxminlar-gipotezalar ilgari surilgan botkazgan eksperimentlarning marganish mumkin).
Lekin tadqiqot uslubini-metodlarini tori tanlashda pilotaj-sinov tadqiqoti oektining tori tanlanganligini ham matkazish uchun qotkazilgandan sung tekshiruvchi tuplagan mani tanlangan uslubining aynan shu sifatlarini tekshirishga qaratilganligini, ularning turgunligini, yalumot tuplashini va mani tanlangan uslub maqsadga iuvofikligini isbotlab berishi kerak.
Nixoyat, mazgan hisobotiga ham boglimlarni o`z ichiga oladi:
1. Kirish qismi, bu yerda tadqiqotni otkazganligi yoziladi.
2. Dastur qismi, bu yerda foydanilgan ADABIYOTLAR, tadqiqotning maqsad va vazifalari, ilmiy taxmin-gipotezalar beriladi.
3. Tadqiqot obektining xususiyatlari, tanlangan metodlar, sinov bosqichida tolumotlar, ularning ishonchliligi qanday usullarda tekshirilganligi yoziladi.
4. Natijalar - natijalar tadqiqotning o`z oldiga kuygan vazifalari va gipotezalardan keltirib chiqariladi, ularning qanchalik isbotlanganligi kichik jadvallar yoki grafiklarga kursatiladi.
5. Xulosa va tavsiyalar - ular tadqiqotning mantikidan chiqariladi.
6. Yakun - barcha qilingan ishlar bo`yicha yakun yasalib, kelajak uchun rejalar belgilanadi.
7. Ilova. Bu qismda ishlatilgan uslublar, texnik vositalar bayon etilib, kompyuter dasturlari, statistika maxshash tadqiqotga taalluqli xujjatlar ilova qilinadi.
Yotkazgan ilmiy tadqiqot ishining bahosini belgilaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: