Sintaksis. So’z birikmasisintaksisi

SINTAKSIS.SO’Z BIRIKMASIsintaksisiSINTAKSIS1. Tilshunoslikningengyirikbo’limigrammatikabo’lib, uo’qishvayozishhaqidagibilimdeganidir. 2. Grammatikaikkitarkibiyqismdaniborat: a) morfologiya (sarf) b) sintaksis (nahv) 3. Sintaksis (yunonchayopishtirish, bog’lash, tuzish, qurish) so’zlarningo’zarobog’lanishyo’llari, so’zbirikmasi, gapbo’laklari, gapvauningturlarihaqidama’lumotberadi. 4. So’zbirikmalarivagaplarningqurilishivaifodaxususiyatlarinio’rganuvchitilshunoslikbo’limisintaksisdeyiladi. 5. Sintaksiso’zichidaikkiqismgabo’linadi: a) so’zbirikmasisintaksisib) gapsintaksisi 6. Sintaksistilimizimkoniyatlariningko’zgusidir, ya’niharqandaytilo’ziningnutqtovushlari, so’zlari, iboralarivaqo’shimchalaridagiimkoniyatlarinisintaksisda, ya’nigapqurilishidanamoyonqiladi. 7. Sintaksisda quyidagilar o`rganiladi:a)so`z birikmasi va uning turlari b) teng bog`lanish s)gap bo`laklarid) ajratilgan va uyushiq bo`laklar e)gap va uning turlarik)qo`shma gap turlari va ularni bog`lovchi vositalar j) undalma l) bog`lama8. Sintaksispunktuatsiyabo’limibilanuzviybog’liqdir. 9. Punktuatsiyatilshunoslikningmustaqilbo’limibo’lib, “punktum”so’zidanolinganvanuqta, toxtashjoyima’nolariniifodalaydi. Bubo’limdatinishbelgilarivaularningishlatilishqoidalario’rganiladi. 10. Gapdatinishbelgilariningo’rnio’zgarsa, gapningmazmunivasintaktiktuzilishio’zgaradi: M: To’g’riyo’ldauchtayengilmashinaboraredi. To’g’ri, yo’ldauchtamashinaboraredi. Yoki: Onaazizfarzandigayelnihamravoko’rmaydi. Onaaziz, farzandigayelnihamravoko’rmaydi. Yoki: Gullarchiroylistolnibezabturibdi. Gullarchiroyli, stolnibezabturibdi. Yoki: Xonakattakishilargayoqdi. Xona katta, kishilarga yoqdi. Yoki: Sen katta bola emassan. Sen katta, bola emassan. ESLATMA: Biz foydalanayotgan til turli birliklardan, vositalardan iborat. Ularning har biri tilde o’zining muhim vazifasini bajaradi. Til birliklariga gap, so’z birikmasi, so’z, tovush va qo’shimcha kiradi. Tahlil qilinganda til biriklari ajratiladi, aniqlanadi va izohlanadi, ya’ni: - matn tarkibidagi gaplar aniqlanadi; - gap so’z birikmalari va so’zlarga ajratiladi; - so’z tarkibidagi qo’shimchalar va tovushlar izohlanadi.