Shimol mamlakatlari rivojlanishining kriminal global muammolari

Shimol mamlakatlari rivojlanishining kriminal global muammolari.
Boy shimol mamlakatlarining iqtisodiy taraqqiyoti o‘ziga xos jinoiy globallashuvni jonlantiradi. Rivojlangan mamlakatlarning o‘zaro munosabatlarida vujudga keladigan global jinoiy muammolar

• 
  bular qonuniy iste’mol tovarlari kontrabandasi, pullarni poklab olish (yuvish), daromadlarni yashirish, kompyuter jinoyati va iqtisodiy josuslikdir.
  

Qonuniy iste’mol tovarlari kontrabandasi. Tamaki, alkogol ichimliklari va dabdabali buyumlar (masalan, qimmatbaho avtomobillar) kabi qonuniy kontrabanda tovarlariga talab yuqori import uchun boj to‘lovlari va aksizlarga ega bo‘lgan mamlakatlarda juda yuqoridir. Chunki ushbu mamlakatlarda qonuniy tovarlar qimmatlashib ketadi. Shu sababdan, jahon xo‘jaligida faqatgina taqiqlangan tovarlar emas, balki oddiy tovarlar kontrabandasi ham daromad keltiradi. Bunga iste’molchilarni qimmat tovarlarni bojxona yig‘imlari to‘lamasdan arzon narxlarda sotilishi mumkinligi sababchi bo‘lmoqda. Qonuniy tovarlar kontrabandasini tashkilotchilari sifatida faqatgina mafiyaga tegishli firmalar emas, balki rivojlangan mamlakatlarning oddiy qonuniy firmalari ham namoyon bo‘ladilar, ularning asosiy maqsadi bojxona bojlarini aylanib o‘tish hamda ko‘proq bozorlarni egallashdir. Masalan, jahon sigaret bozori eksportining 1/3 qismi kontrabandaga to‘g‘ri keladi.
Pullarni poklab olish (yuvish) va daromadlarni yashirish. Ba’zi tadqiqotchilarning hisob-kitoblari bo‘yicha har yili taxminan 500-1000 mlrd.AQSh dollari miqdoridagi mablag‘ poklab olinadi (yuviladi), bu xalqaro savdo umumiy hajmining 10 foizga tengdir. Xorijiy kompaniyalar va banklarni ro‘yxatdan o‘tkazish va faoliyat yuritishning qulay shart-sharoitlari, bank sirlarini saqlash kafolatlari va siyosiy barqarorligi bilan o‘ziga jalb etuvchi “soliq bandargohlari” faqatgina rivojlanayotgan mamlakatlarda emas (Kayman va Bermud orollari kabi), balki rivojlangan mamlakatlarda ham mavjud – masalan, Shveysariya yoki Lyuksemburg. Bunday bank markazlarining mijozlari bo‘lib sof mafiya tashkilotlari (birinchi navbatda narkobiznes bilan bog‘liq), hamda o‘z daromadlarini soliqdan yashiruvchi qonuniy transmilliy korporatsiyalar hisoblanishadi.
Kompyuter jinoyati. Rivojlangan mamlakatlarda yuqori texnologiyali tovarlar bozorida qaroqchilik darajasi juda yuqoridir. Masalan, Shimoliy Amerika va G‘arbiy Yevropa mamlakatlarida o‘g‘irlangan kompyuter dasturlari ulushi 25-35 foizni tashkil etadi. “Uchinchi dunyo” mamlakatlarida o‘g‘irlangan kompyuter dasturlari qisqarib borayotgan bo‘lsa, rivojlangan mamlakatlarda esa bir tekis rivojlanib bormoqda.

Iqtisodiy josuslik. Raqobat bozor xo‘jaligining tamal toshi hisoblanadi, va bozorni egallash bo‘yicha kurashda transmilliy biznes o‘z raqobatchilaridan texnologiyalar va boshqa tijorat axborotini o‘g‘irlash usullaridan foydalanadilar. Iqtisodiy josuslik bilan, asosan, rivojlangan va yangi industrial mamlakatlar shug‘ullanadilar. Uning tashkilotchilari sifatida nafaqat tijorat firmalari, balki o‘z mamlakatining tadbirkorlariga ko‘mak berish maqsadida davlat xavfsizlik xizmatlari ham namoyon bo‘lishadi. Ushbu usullardan foydalanish natijasida raqobat o‘zining bozorga xos xususiyatlarini yo‘qotadi, uning iqtisodiy xususiyati zo‘ravonlik tusini ola boshlaydi. Global miqyosda noqonuniy iqtisodiyotning muammolarini keng taraqqiy etishi parodaksal natijaga olib keladi. Milliy xo‘jaliklarni yagona global tarmoqqa integratsiyalashuvi iqtisodiyot ustidan nazorat kuchayishiga olib kelishi kerak edi. Bunday tendensiya mavjud, lekin u bilan birga diametral qarama-qarshi tendensiya mavjud: ko‘pgina geografik hududlar va iqtisodiyot sektorlari davlat va jamoat tashkilotlari nazoratidan chetda qolishadi. Lekin, shu bilan birga, ular jahon xo‘jaligiga integrallashgan bo‘lib qolaveradi, va aynan shu integratsiyalashuv ularning turli jinoiy faoliyatlarga ixtisoslashuvini rag‘batlantiradi.
1980-yillarda narkobiznes “imperiya”lari (birinchi navbatda, Lotin Amerikasi) tadqiqotchilari tomonidan “kul rang hududlar” termini qo‘llana boshlandi. Uchuvchilarning norasmiy lug‘atida radar yordamida ko‘rish imkoni bo‘lmagan hududlar shunday nomlanadi. Hozirgi vaqtda “kul rang hududlar” tushunchasi faqatgina geografik emas balki tarkibiy-iqtisodiy ma’noni kasb etmoqda.