Samarqand davlat universiteti tarix fakulteti arxeollogiya yo’nalishi 104-guruh talabasi ko`charov habibning “arxeologiyaga kirish” fanidan mustaqil ishi

SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI TARIX FAKULTETI ARXEOLLOGIYA YO’NALISHI 104-GURUH TALABASI KO`CHAROV HABIBNING “ARXEOLOGIYAGA KIRISH” FANIDAN MUSTAQIL ISHI

Arxeologik yodgorliklar va ularning tarixini o`rganish ahamiyati.

Reja:

• Arxeologik yodgorliklar turlar.
• Arxeologik yodgorliklarnini o`rganish bosqichlari.
• Arxeologik yodgorliklarda yo`llar qabir qorg`onlar va mudofa devorlarini o`rganish tarixi.

Agar, er yuzida inson paydo bo’lishidan to hozirgi kungacha 3 million yil bo’lgan bo’lsa, unda kishilik jamiyati tarixining 99% davrini o’tmish moddiy manbalar asosida arxeologiya fani o’rgansa, qolgan 1% davr esa yozma manbalar asosida tarix fani o’rganadi. Bu bilan kishilik jamiyati tarixida yozma manbalarning paydo bo’lishi bilan arxeologiya fani chegaralanmaydi, aksincha endi moddiy manbalar bilan yozma manbalar taqqoslaniladi, tahlil qilinadi. Eng qadimgi yozma manbalar ham arxeologiya fani maxsuli asosida topilgan va epigrafika faniga tortiq qilingan. Yozma manbalar hududiy jihatdan nisbiy bo’lib, ularning eng qadimiysi mil. avv. III ming yilga tegishli G’arbiy Osiyo yozma manbalari bo’lsa, Avstraliya tarixi yozma manbalari esa 1788 yildan boshlanadi.
Arxeologiya fanining manbalari quyidagi ikki turga bo’linadi:
1. Tabiiy manbalar (paleozoologiya, pale obotanika) - inson va hayvon suyaklari va o’simlik qoldiqlari geologik qatlamlar bo’lib, ularni asosan antropologlar, zoologlar, botaniklar va geologlar o’rganadilar.
2. Inson tomonidan yaratilgan manbalar: mehnat qurollari, qurol- aslahalar, kulolchilik buyumlari, san’at va zeb-ziynat buyumlari, qoyatosh rasmlari, yozma manbalar va h.k. Yozma manbalarni o’rganish bilan asosan tarixchilar shug’ullansalarda, arxeologlar kishilik o’tmishini o’rganishda moddiy manbalar bilan birgalikda yozma manbalarga ham tayanib ish ko’radilar. Yuqorida keltirib o’tilgan arxeologik manbalarning bari inson makon tutgan manzilgohu makon va yodgorliklardan topiladi va tadqid etiladi. Bu manzilgohlarni arxeologiya fanida arxeologiya yodgorliklari deb ataladi.