S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, ica. Tashev

Tarmoqni hinwy alas lining dasturiy vositalari. Aksariyat hu- jumga urinishlar tashqaridan bo‘lishi sababli, tarmoq xavfsizligiga alohida e’tibor berish zarur. Tarmoqlararo ekran - ma’lum protokol- larga muvofiq kiruvchi va chiquvchi ma’lumotlar paketini filtrlash vazifasini bajaruvchi apparat yoki dasturiy vositalar kompleksi. Qu- yida muayyan tashkilotlar uchun tarmoqlararo ekran ishlashini soz- lash va tayyor variantlarini tanlash imkonini beruvchi dasturiy mah- sulotlar keltirilgan.

Trust Access - taqsimlangan tarmoqlararo ekran Rossiyaning “Hisoblash texnikasi vositalari. Tarmoqlararo ekranlar. Ruxsatsiz foydalanishdan himoyalash Axborotni ruxsatsiz foydalanishdan himoyalash ko‘rsatkichi” talablariga muvofiq sertifikatlangan.

Security Studio Endpoint Protection - o‘zida tarmoqlararo ekranni, hujumlami aniqlash va virusga qarshi vositalami birlash- tiradi. Tarmoq resurslaridan xavfsiz foydalanishni ta’minlaydi, spam va turli xil tashqi tahdidlardan himoyalaydi.

233

UserGateProxy&Firewall - foydalanuvchilarning Intemetdan foydalanishlarini, trafikni qayd etishni va filtrlashni, resurslami tashqi hujumlardan himoyalashni tashkil etishga moMjallangan.

CISCO IDSIPS - huj umlarni qaytarish bo‘yichayechim. Unda an’anaviy mexanizmlar bilan bir qatorda tarmoq trafigidagi nonor- malliklami va tarmoq ilovalarining normal harakatidan chetla- nishlarini kuzatuvchi noyob algoritmlar ishlatiladi.

DallasLock 8.0 - К — axborotni himoyalash markazi “Konfi- dent” tomonidan ishlab chiqilgan avtomatlashtirilgan ishchi stan- siyalami va serverlami ruxsatsiz foydalanishdan himoyalash tizimi.

Secret Net 6.5 (K - varicmti) - axborotni ruxsatsiz fovdadanish- dan himoyalash tizimi.

PAX “Sobol” - ruxsatsiz foydalanishdan himoyalashni ta’min- lovchi ishonchli yuklashning dasturiy-apparat moduli. Lokal tarmoq tarkibidagi alohida kompyutemi hamda ishchi stansiya/serverlami himoyalashni ta’minlashi mumkin.

SZI “Blokxost-set” — axborot resurslarini ruxsatsiz foydala­nishdan ko‘p funksiyali himoyalashga mo‘ljallangan. Windows oilasidagi operatsion tizim boshqaruvidagi tizimlarda ishlaydi.

PAX “Blokxost-MDZ” - kompyuterni yuklash bosqichida ax­borot resurslarini ruxsatsiz foydalanishdan himoyalaydi. Qattiq diskdagi axborotning saqlanishini ta’minlaydi.

VPN tarmoqni qurislining dasturiy vosiialari. Ushbu dasturiy komplekslar virtual xususiy tarmoqlarni qurishga. ulami kuzatishga, shifrlangan kanal bo‘yicha ma’lumotlami xavfsiz uzatish uchun tun- nellarni yaratishga hamda talablar va shartlarga muvofiq virtual tar­moqni o‘zgartirish imkoniyatiga xizmat qiladi. Quyida virtual xu­susiy tarmoqni qurish uchun dasturiy mahsulotlar keltirilgan.

Shifrlashning apparat-dasturiy kompleksi “Xontinent”-3.5 - TCP/IP protokollarini ishlatuvchi umumfoydalanuvclii global tar- moqlar asosida virtual xususiy tarmoqlarni qurish vositasi hisobla- nadi. Kompleks VPNning tarkibiy qismlari orasida ochiq aloqa ka- nali bo‘yicha uzatiluvchi axborotni kriptografik himoyalashni ta’­minlaydi. Kompleks uzatiladigan va qabul qilinadigan paketlami turli mezonlar (adreslash, o‘lchash, kengaytirish va h.) bo‘yicha filtrlashni amalga oshiradi. Bu esa tarmoqni ishonchli himoyalashni ta’minlaydi.

VipNeTCustom - dasturiy va dasturiy - apparat mahsulotlar qatori hisoblanib, yirik tarmoqlarda axborotni himoyalashni tashkil etish imkoniyatiga ega va axborotni himoyalashning quyidagi ikkita masalasiga mofjallangan:

• 
  boshqarish markazlariga ega virtual xususiy tarmoqni tash­kil etish yoMi bilan aloqaning umumfoydalanuvchi va ajratilgan ka- nallari bo‘yicha foydalanish, cheklangan axborotni uzatuvchi hi- moyalangan muhitni yaratish;
  
• 
  elektron raqamli inxzo mexanizmlaridan foydalanish maqsa- dida ochiq kalitlar infrastrukturasini tashkil etish.
  

Hhtwyalanganlikni tahlillovchi dasturlar. Himoya samara- dorligini nazoratlash, axborotdan ruxsatsiz foydalanish hamda axbo­rotni yoki axborotni ishlash va uzatish vositalarining normal ish- lashining buzilishi evaziga, axborotning texnik kanallar bo‘yicha sirqib chiqishini o‘z vaqtida aniqlash va bartaraf etish maqsadida amalga oshiriladi Ushbu vazifani “xavfsizlik skanerlari” deb ata- luvchi "‘himoyalanganlikni tahlillash vositalari” bajaradi. Quyida hi- moyalanganlikni tahlillash vositalarining dasturiy mahsulotlari kel- tirilgan.

XSpider 7.8 - zaifliklarni tatbiqiy hamda tizimli sathlarda tez- dan samarali qidirishni amalga oshiruvchi tarmoq xavfsizligi ska- neri. Ushbu skaner har qanday ko‘lamli tarmoqlarda xavfsizlik ma- qomini nazoratlashning samarali tizimini barpo etadi.

Tarmoq revizori - ruxsatsiz foydalanishga urinishlarni bartaraf etishga mo'ljallangan tarmoq skaneri. Tarmoq revizori TCP/IP steki protokollaridan foydalanuvchi o‘rnatilgan tarmoq dasturiy va appa­rat ta’minoti zaifliklarini aniqlash uchun ishlatiladi.

Skaner BC - himoyalanganlikni kompleks tahlillash tizimi. Ushbu skaner operatsion tizimli va oldindan o‘rnatilgan dasturiy ta’minotli yuklovchi DVD yoki USB - to‘plagich. 0‘rnatilgan das­turiy ta’minot axborot tizimi himoyalangantigini kompleks tahlil- lashni va testlashni amalga oshiradi.

Antiviruslar. Hozirda kichik kompaniyalar hamda korporatsi- yalar tomonidan ishlab chiqiladigan va madadlanadigan virusga qar- shi dasturiy mahsulotlarning yetarlicha katta soni mavjud. Ulaming orasida virusga qarshi kompleks dasturlami alohida ajratish mum- kinki, bu dasturlar kompyuterda o‘rnatilgan dasturiy ta'minotni to‘-

235

liq nazoratlaydi. Quyida bunday dasturiy mahsulotlarning ba’zilari keltirilgan.

Dr. Web — Rossiyaning virusga qarshi ommaviy dasturi Dastur tarkibida rezident qo‘riqchi SpIDerGuard, Internet orqali virus baza- larini yangilashning avtomatik tizimi va avtomatik tekshirish jadva- lini rejalashtiruvchi mavjud. Pochta fayllarini tekshirish amalga oshirilgan. Dr. Web dasturining muhim xususiyati - oddiy signatu- rali qidirish natija bermaydigan murakkab shifrlangan va polimorf viruslami aniqlash imkoniyatidir.

JCasperskiy laboratoriyasi - axborot xavfsizligi sohasidagi ildam qadamlar bilan rivojlanayotgan kompaniyalardan biri. Kom- paniya virusga qarshi tadqiqotlar, xavfli ilovalarga qarshi ta^?sirlar, trafikni filtrlash va hokazolarni o‘z ichiga oluvchi, juda jiddiy IT- tahdidlar bilan uzluksiz kurashish yillarida to'plangan boy tajribaga ega. Kasperskiy laboratoriyasi barcha kategoriyali klientlaming eh- tiyojlarini hisobga oluvchi virusdan, spamdan, xaker hujumidan ishonchli himoyalashni ta’minlovchi keng ko‘lamli yechimlami taq- dim etadi.

“Esei ” kompaniyasi - virusga qarshi dastur ta’minotini xalqaro ishlab chiqaruvchisi, kiberjinoyatchilikdan va kompyuter tahdidla- ridan himoyalash sohasidagi ekspert. Kompaniya dunyoning 180 ta mamLakatida vakillariga ega. Ushbu kompaniya ma’lum va noma’- lum zarar keltiruvchi dasturlarni detektirlash va xavfsizlantirishga imkon beruvchi tahdidlami aniqlashning evristik usullarini yaratish sohasining tashabbuskori hisoblanadi. Eset Nod 32 - Rossiyada virusga qarshi yechimlar ommabopligi bo‘yicha ikkinchi o‘rinda turadi, har bir uchinchi kompyuter uning himoyasida.

Nazorat savollari:

1. 
   Axborotni himoyaiashda qo'llaniladigan dasturiy vositalar- ning shartli ravishda qanday guruhlarga ajratish mumkin?
   
2. 
   Axborotni kriptografik himoyalashning dasturiy vositalarini ishlash prinsipini tushuntirmg.
   
3. 
   Tarmoqni himoyalashning dasturiy vositalarini tavsiflab be-
   

rmg.

4. 
   VPN tarmoqlarni qurish dasturiy vositalarini ishlash prinsi­pini tushuntirib bering.
   
5. 
   Himoyalanganlikni tahlillovchi dasturiy ilovalaming ahami-
   

yati.

6. 
   Antivirus vositalarining operatsion tizimlarni himoyaiashda tutgan o‘rni.
   

1. 
   Axborot sirqib chiqadigan texnik kanallar va ularning