Reja: Mineral zarrachalarni elektr usulida boyitish

---

MA’RUZA №21 
Mavzu: 
Elektr usulida boyitish. Elektr usulida boyitish asoslari. Elektr 
separatorlarining tuzilishi
 
 
Reja: 
1. Mineral zarrachalarni elektr usulida boyitish 
2.Minerallarni elektr o‘tkazuvchanliklari buyicha elektrsaralagichlar 
Tayanch iboralar:
elektr maydoni, solishtirma elektr o‘tkazuvchanlikligi, 
o‘tkazgich, dielektrik o‘tkazuvchanlik, doimiy magnit, elektromagnit, magnit 
maydoni, magnit induksiyasi, magnit momenti, magnit maydoni kuchlanganligi 
Elektr maydoni xossalari. 
 
Elektr maydoni deb, zaryadlangan jismga elektr kuchlari ta’sir qilayotgan 
fazoga aytiladi. Elektr maydonidagi jismning xarakat yo‘llari elektr kuch chiziqlari 
deb ataladi. Elektr maydonining elektr kuch chiziqlari bir-biriga ulangan. Ular 
musbat zaryaddan boshlanib, manfiy zaryada tugaydi. 
60 -rasmda xar-xil ko‘rinishdagi elektr maydonlari ko‘rsatilgan. 
Rasm 60. Har-xil ko‘rinishdagi elektr maydonlari 
Elektr kuch chiziqlarining zichligi maydoning kuchlanganligi deb ataladi. U, 
shu maydonga joylashtirilgan musbat zaryadga (q) maydon tomondan ta’sir 
qilayotgan kuchga teng, ya’ni Е=F/q, bu yerda E-elektr maydoni kuchlanganligi; 
F- zaryadga ta’sir qilayotgan kuch; q-zaryad mikdori. 
Maydonning xama nuktalarida kuchlanganlik bir xil bo‘lsa bir tekis maydon, 
xar-xil bulsa noteks maydon deb ataladi. Noteks maydonda kuchlanganlikni 
o‘zgarish grafigini (77) tenglama bilan aniqlanadi. 
dx
dE
gradE

(77)

---

Zarrachaning elektr maydonida olgan zalyad mikdori (78) tenglama bilan 
aniqlanadi
Қ =Ж т, kl (kulon)
(78) 
Bu yerda: q-tok kuchi, 
J-bo‘lganda, 
т-vakt ichida zarracha ko‘ngdalang kesm yuzasidan o‘tgan elektr zaryadi. 
Elektr zaryadlari bilan ta’sirlanayotgan muxit dielektrik o‘tkazuvchanligi 
bilan xarakterlanadi. U, zaryadning muxitga ko‘rsayotgan kuchi, vakumdagiga 
nisbatan qancha kichikligini ko‘rsatadi 
,
F
F
E
o

bu yerda 
o
F
- zaryadlarning vakumda o‘zaro ta’sirlanish kuchi; 
F-zaryadlarning berilgan muxitdagi ta’sirlanish kuchi. 
Dielektrikning mutloq dielektrik o‘tkazuvchanligi 
o
a
EE
E

(79) 
bu yerda, 
Ео
-elektr doimiyligi ,( Е
о 
=8.85*10
-12 
ф/м.) 
Е-
dielektrikning dielektrik o‘tkazuvchanligi. 
Jismlarning asosiy xossalaridan biri ularning elektr o‘tkazuvchanliklaridir, 
ya’ni elektr toki o‘tkazish qobilyatidir. Elektr o‘tkazuvchanlikning o‘lchov birligi 
simens (sm) bo‘lib, u, 1A tok o‘tayotganda uchlarida kuchlanganligi 1V bo‘lgan 
o‘tkazuvchining elektr o‘tkazuvchanligiga teng. 
Om konuniga binoan mineral zarrachaning elektr o‘tkazuvchanligi
,

S
g
U
J
G


См (А/В) 
bu yerda, G - o‘tkazuvchanlik, с
м;
; 
Ж - Tok mikdori, А; 
У - potensiallar ayrimasi, в; 
г - solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik, с
м
/м; 
С - zarrachaning qirqim yuzasi, м
2
; 
э - zarracha uzunligi, м.
Ko‘pincha solishtirma elktr o‘tkazuvchanlik degan tushincha ishlatiladi. Bu 
jismdagi tok zichligini elektr maydoni kuchlanganligi nisbatiga teng( o‘lchov 
birligi с
м
/м ) ,
E
i
/


; с
м
/м. 

---

Jismning solishtirma qarshiligi deb, shu jismning solishtirma elektr 
o‘tkazuvchanligining teskari qiymatiga teng (o‘lchov birligi Om.m.) 
Saralagichlarda elektr maydoni elektrodlarni biriga yuqori kuchlanganlikka 
110-50kV) ega bo‘lgan o‘zgarmas tok berish bilan amalga oshiriladi. 
Tojli - elektro statik saralagichlarda esa, qo‘shimcha xavo ionlashtiriladi.