|
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI
O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
IQTISODIYOT FAKULTETI SIRTQI TA’LIM
Makroiqtisodiyot FANIDAN
REFERAT
MAVZU: Pul bozoridagi muvozanat
Bajardi: Eshmirzayev.S.
Qabul qildi:________________
Toshkent-2021
Режа:
Кириш
Пул бозоридаги мувозанат..
Пул мультипликатори концепцияси.
Пул таклифи. Банк мультипликатори.
Пул таклифининг кенгайтирилган модели, пул мультипликатори.
Хулоса
Фойдаланилган адбиётлар
Пул бозоридаги мувозанат. Пул мультипликатори концепцияси.
Пул бозоридаги мувозанат. Бозор иқтисодиётида пул бир қанча функцияларни бажаради:
алмашув воситаси. Ушбу функция операцияларини бажариш пулларга эгалик қилиш рағбатига мос келади;
жамғариш воситаси. Пул ҳарид қувватини ҳозирги даврдан келгувси даврга кўчириши мақсадида фойдаланилиши мумкин бўлган активдир. Ушбу функция пул сақлашнинг порфел (спекулятив) рағбатига мос келади. Шу аснода бу ролни бажарадиган пулга талаб, пул бўйича фойда нормаси билан альтернатив активлар даромадларига таққосланиб боғланган;
ҳисоб бирлиги. Товар, хизмат ва активларнинг нархлари одатда пул бирликларида ифодаланади. (масалан, сўм, рубль, доллар ёки евроларда).
Бошланғич босқичларда пул-кредит сиёсати асосий эътиборни операциялар бўйича сальдо функциясини бажарадиган молиявий актив ҳисобланмиш, М1 пул агрегатига қаратади. Бироқ, ликвидлик даражаси бўйича пуллардан фарқ қиладиган молиявий активлар пул характристкаларига мос кела бошлаган сари, пул-кредит сиёсатини шакллантириш мақсадида кенгроқ пул агрегатларидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ бўлади.
Миқдор назарияси ва пулга талаб. Энг дастлабки монетар назария пул массаси (М) билан ишлаб чиқаришнинг бозор қиймати (PY) орасидаги боғлиқликка асосланган. Миқдор тенгламасида реал пул массаси пропорционаллик коэффициентидан (k) фойдаланиб реал ишлаб чиқаришга тенглаштирилади.
Шундай қилиб,
. (5.10)
“k” ўзгармас деб олинганда, юқоридаги ифода пулнинг миқдор назарияси деб юритилади. Бу назария пул массаси билан мамлакат иқтисодиётидаги тўла бандлик шароитида (яъни, Y белгилаб қўйилган) мавжуд бўлган нарх наражаси (Р) билан тўғридан тўғри боғлиқликни ўрнатади. Демак, “k” ўзгармай турган даврда “М” ва “Р” орасида пропорционал боғлиқлик мавжуддир.
Натижада (5.10) тенгламасини қуйидагича ёзиш мумкин:
M*V = P*Y . (5.11)
Бу ерда V = 1/k (пропорционаллик коэффициенти) дарамодларни доиравий айланишида пулнинг айланиш тезлигини ифодалайди ва пул даромадларини (яъни, ЯИМ ни) пул массасига нисбати тарзида аниқланади. Бошқача айтганда, у номинал оқимни молиялаштириш учун маълум давр ичида пул заҳиралари неча марта айланишини кўрсатади. Пул айланиш тезлиги монетар иқтисодий назарияда энг кўп ўрганилган ўзгарувчи ҳисобланади. У иқтисодий сиёсатни ишлаб чиқадиган ва олиб борадиган шахслар учун жуда муҳим ва фойдали концепциядир. Агар “V” ни аниқ олдиндан башорат қилиш имконияти бўлса, у ҳолда мақсадга мувофиқ реал ўсиш ва инфляция суръатларини таъминлаши мумкин бўлган муомаладаги пул массаси миқдорига эришиш мумкин бўлади. “V”ни янада чуқурроқ ўрганиш, унинг нақадар номинал даромадлар билан пул заҳиралари орасидаги механик алоқани ифодалашини кўриш мумкин. Ушбу концепция пулга талаб билан кучли алоқададир. Пул айланиш тезлиги ва пулга талаб ўзаро тескари боғланган. Улар битта ҳодисани турли усулларда ифодаланишидир. (5.11) тенгламани қўшимча ўсиш суръатлари орқали ифодаласак:
(5.12)
тенгламаси ҳосил бўлади.
Пул айланиш тезлиги ўзгармас ҳолатида ∆V/V=0 бўлиб, (5.12) тенглама миқдор назариясининг (5.11) қайта ишланган изоҳига айланиб қолади. Бу тенглама пул массасининг фоизлардаги қўшимча ўсиши, нархларнинг фоизлардаги қўшимча ўсиши (яъни, инфляция суръати) билан ЯИМнинг реал ўсиши йиғиндисига тенглигини ифодалайди. Пулни даромадларнинг доиравий айланишидаги айланиш тезлиги тушунчаси, умумий операциялар ҳажмини пул массасига бўлиб аниқланадиган операциялардаги пул айланиш тезлиги тушунчаси билан бир хилдир. Одатда операциялардаги пул айланиш тезлиги даромадларнинг доиравий айланишидаги айланиш тезлигига нисбатан юқорироқ бўлади, чунки ЯИМдаги бир сўм, одатда операцияларни бажариш манбаи ҳисобланиб, уларнинг қиймати катта миқдордаги сўмларни талаб қилади. Операциялардаги пул айланиш тезлигини ҳисоблаш, даромадларнинг доиравий айланиши орқали пул айланиш тезлигини ҳисоблашга нисбатан анча мушкул.
Пул айланиш тезлиги доимий бўлган ҳолатларда нархларнинг доимий даражасини сақлаб туриш учун пул массасининг ўзгариш суръатлари реал ЯИМнинг ўзгариш суръатларига тенг бўлиши лозим.
Пул айланиш тезлиги доимий бўлган ҳолатда пул массаси ўсишининг реал даромадлар ўсишидан юқори даражада бўлиши инфляцияга олиб келади.
Кўпчилик бозор иқтисодиётига ўтаётган мамлакатларда, айниқса ўтиш жараёнининг бошланғич босқичларида, инфляцининг асосий сабаби монетар сиёсат ҳисобланади. Шу даврларда олиб борилган илмий-тадқиқот текширувларида собиқ иттифоқнинг барча мамлакатларида юқори даражада содир бўлган инфляциянинг асосий сабабчиси пул-кредит экспансиясининг суръатлари юқори даражада бўлганлиги аниқланган.
Юқоридаги хулоса пул айланиш тезлигининг доимий ҳолатда бўлган деб эҳтимол қилиб олинган. Лекин, у доимий бўлмайди. Пул айланиш тезлиги инфляция даражаси ва фоиз ставкаларининг ошиб бориши билан тезлашиб борса, даромадларнинг ўзгаришига сал бўшроқ жавоб беради. Агар даромадлар бўйича пулга талаб эластиклиги 1 га тенг бўлса, реал даромадларнинг ўзгариши пул айланиш тезлигига таъсир ўтказмайди. Агар эластиклик 1 дан кичик (катта) бўлса, пул айланиш тезлиги ошади (камаяди).
Do'stlaringiz bilan baham: |
