Qo’zg’aluvchan to’qimalarda bioelektrik hodisalar

Qo’zg’aluvchan to’qimalarda bioelektrik hodisalar

Reja:

• 1. Qo’zg’aluvchan to’qimalar haqida tushuncha.
• 2. Qo’zg’aluvchan to’qimalarda bioelektrik hodisalar
• 3. Galvani vaMatteuchi tajribalari

Qo’zg’aluvcha to’qimalar fiziologiyasi

• Qo’zg’aluvchanlik hujayra va to’qimalarning tashqi ta’sirlarga o’zining u yoki bu faoliyati (masalan metabolizmnig kuchayishi, o’sish, shira ajratish, arakat, elektr impulsi) bilan javob berish qobiliyatidir. Bunday hujayra va to’qimalarga asab, mushak, ayrim bezlarning to’qimalari kiradi va ular qo’zg’aluvchan to’qimalar hisoblanadi.
• Ta’sirchanlik – tirik to’qimani ta’sirlovchi omillarga – ta’sirlovchilarga struktura va funksional xossalarini o’zgarishi bilan javob bersh xususiyati.
• Qo’zg’aluvchanlik – to’qimani ta’sirotga qo’zg’alish bilan javob qaytarish xususiyati

O’tkazuvchanlik-qo’zg’alishni paydo bo’lgn joyidan membrananing boshqa maydonlariga tarqalishi Labillik – ma’lum tezlik bilan qo’zg’alish holatiga kelish Qisqaruvchanlik mushak to’qimasiga xos bo’lib, uni zunligi yoki tarangligini o’zgartirish qobiliyati

Hujayra membranasining asosiy xossalari

• To’siq funksiyasi – membrana bu mexanizm yordamida konsentratsion gradiyentlarni yuzaga chiqaradi va o’z navbatida erkin diffuziyalanishga to’sqinlik qiladi.
• Transport funksiyasi – hujayra ichi muhitini, tarkibini shakllantiradi va boshqaradi. Membrana orqali ionlani o’tishini ta’minlaydi, ion oqimlarini shakllantiradi.
• Retseptor funksiyasi - mahsus strukturalar – retseptorlar yordmida tashqi va ichki muhit o’zgarishlarini qabul qilish. Har xil ta’sirotlarni aniqlab olish, hujayra membranasining retseptorlari har xil kimyoviy, fiik agentlarga, mediatorlarga, formonlarga ega.
• Boshqarish funksiyasi – hujayra tashqrisidagi biologic faol moddalarning retsepsiyasi natijasida membranadagi fermentlar faolligining ortishi

Hujayra membranasi elektrik zaryadi ta’minlash funksiyasi – qo’zg’aluvchan to’qimalar harakat potensialini payda bo’lishini va uni o’tkazishni amalga oshiradi.

Hujayra membranasi elektrik zaryadi ta’minlash funksiyasi – qo’zg’aluvchan to’qimalar harakat potensialini payda bo’lishini va uni o’tkazishni amalga oshiradi.

Kontakt funksiyasi – hujayralar orasida mexanik aloqalarni hamda funksional bir-biriga ta’sir etishni ta’minlash

Noelektrik – tashqi stimullarning elektrik signallarga aylanishi

Hujayra membrana ikkita lipid va yopishgan oqsildan tashkil topgan.

• Hujayra membrana ikkita lipid va yopishgan oqsildan tashkil topgan.
• Fosfolipid qavatga globulyar oqsillar kirib turadi va chekka gidrofil islari suv fazasiga yo’nalgan bo’lib, bular integrativ oqsillar deyiladi va turli funksiyalarni, jumladan retseptor, fermentativ, ion kanallarini hosil qilishda ishtirok etadi.
• Membrana orqali moddalar transporti – oziqa moddalarining hujayraga irishi va metabolism mahsulotlarini chiqishi, tinchlik potesiali generatsiyasi, qo’zg’alish sekretsiya jarayonlari uchun zarurdir.
• Bu passiv va aktiv bo’ladi.
• Passiv transport – moddlaning o’tishi energiya sarflanmasdan amalga oshadi. Filtratsiya, osmos, diffuziya yordamida.
• Diffuziya – moddalarni konsentratsion yoki elektrokimyoviy gradiyenti yordamida harakati.

• Oddiy diffuziya – lipid matriks yoki membrananing ion kanallari yordamida bajariladi.
• Yengillashtirilgan diffuziya transport oqsiltahuvchilar yordamida amalga oshiriladi. Aktiv transport – moddalarni mahsus oqsil transport yordamida konsentratsion gradiyentga qarshi, energiya sarflashi bilan o’tkaziladi.
• Sarflangan energiya turi bo’yicha birlamchi aktiv va ikkilamchi aktiv transport bo’lishi mumkin.

Tinchlik potensiali

• Tinch holatd membranaichki yuzasi tashqi yuzaga nisbatanmanfiy zaryadga ega bo’ladi.
• Tinch holatda nerv hujayra embranasi 70-95 mV ga teng.
• Xodjkin va Xaksli nazariyasig ko’ra, tinchlik potensiali ko’p omillarga bog’liq. Har xil ionlar uchun hajayra membranasining selektiv o’tkzuvchanligi hujayra sitoplazmasi va sirtida ionlar konsentratsiyasi har xil bo’lishiga, ionlar faol transportini ishlash prinsipiga va boshqalarga bog’liq.
• Bu omillar bir-biri bilan uzviy bog’liq. Bu potensial farqi, tinchlik potensiali deyiladi.

Galvani va Volta tajribalari

• L.Galvani “Muskul harakatida elektr kuchlari to’g’risidag trakt” asarida “Hayvon elektri” haqida ma’lumot berdi.
• Galvani elektr mashina uchqunlarining fizioloik ta’siri shuningdek, momaqaldiroq vaqtida, chqmoq chaqqanda atmosfera elektrining ta’sirini o’rganih bilan shug’ullanib, baqaning umurtqa pog’onasi bilan birlashgan keying oyiq preparatidan foydalanadi.
• 1972-yilda Bolta Galvani tajribasini takrorladi. U Galvani tajribasi baqaning orqa miyasida emas, balki turli metallar-mis o’rtasidagi tok manbai ekanligini aniqlab berdi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

BAHORIDDIN HAIDBOEV

STOMATOLOGIYA 201-B GURUH